Polarisatie tegengaan in de geest van Drees, dat kan een coalitie met JA21 opleveren
Bestuurlijk Nederland is maandagavond afgereisd naar Den Haag voor de Willem Drees-lezing. In het kantoor van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) spreekt bestuurlijke duizendpoot Sharon Dijksma, tegenwoordig burgemeester van Utrecht en voorzitter van de VNG, tevens oud-Kamerlid van de PvdA, oud-staatssecretaris en oud-wethouder. Als Dijksma een boodschap heeft, komen bestuurders opdraven. Er zijn zo’n honderd mensen.
De Willem Drees-lezing vindt elke twee jaar plaats, zo vertelt die andere PvdA-mastodont, Mariëtte Hamer. De vorige keer spraken Noortje Tijssen en Tim S’ Jongers, de toenmalige directeuren van de wetenschappelijke bureaus van GroenLinks en PvdA. Ze hadden het gezamenlijke verkiezingsprogramma geschreven en tevens een lezing geproduceerd. We kunnen ons die nog goed herinneren: ze spraken er ook over in De Balie. Daarna is er van alle ideeën nog maar weinig vernomen.
Zou dat bij Dijksma anders gaan, vraag je je af. Aan het publiek zal het niet liggen: de VNG-directeur zit vooraan, de voorzitter van de waterschappen is er, de bestuurder van een scholenclub heeft zijn naambordje bij de koffie laten liggen, er loopt een Kamerlid rond die tegen haar zin niet is herkozen, de voorzitter van LTO is van de partij, we zien een hoofdstedelijke oud-wethouder rondlopen en ook een oud-lijsttrekker van de PvdA heeft zijn weg naar Dijksma’s lezing gevonden.
Managementgoeroe
Dijksma heeft het nieuwste boek van managementgoeroe Jitske Kramer gelezen. We leven volgens Kramer in een overgangsperiode en daarin is de kans groot dat de verkeerde leiders boven komen drijven: types die aan de haal gaan met onze zorgen en angsten, zonder met oplossingen te komen. Ze verdelen in plaats van ons te verenigen. Er ontstaat polarisatie. De vergelijking met Geert Wilders dringt zich op, maar Dijksma noemt hem niet. Het is hoog tijd om dingen anders te gaan doen, benadrukt ze.
Dijksma begint allemaal verstandige dingen te zeggen. Drees deed het zoals het moet: hij had een stip op de horizon, hield vast aan zijn visie, zorgde voor draagvlak en wist bruggen te slaan naar mensen met andere overtuigingen. Drees wist waar het naartoe moest en durfde te dromen, maar was ook pragmatisch in de uitvoering. Hij sprak met mensen over zijn ideeën, was op zoek naar overeenkomsten en zo werden zijn plannen beter. Dat is de essentie van democratische politiek, doceert Dijksma.
In een overgangsperiode is veel onzekerheid. Er is twijfel ontstaan over de liberale democratie, de band met de VS, onze afhankelijkheid van China, het klimaat, migratie, vergrijzing en het behoud van de verzorgingsstaat. Er is behoefte aan een nieuw verhaal, maar dat ontstaat niet vanzelf. Daarvoor zijn inspirerende leiders nodig. Dijksma weet wel een voorbeeld: Jacinda Ardern, de oud-premier van Nieuw-Zeeland die wereldwijd lof kreeg toegezwaaid voor haar warme leiderschap.
Moed inpraten
Zo moet het, aldus Dijksma. Er moet oog komen voor het algemeen belang, bestaanszekerheid en de bescherming van democratische instituties. Den Haag moet minder top-down werken, maar het perspectief hanteren van straten, wijken en bedrijven en actief op zoek gaan naar draagvlak. Het moet afgelopen zijn met de focus op deelbelangen, een fenomeen waar Den Haag momenteel in grossiert. Leiders moeten opstaan voor goed bestuur: bezield, verbindend en vastberaden.
Bij de vragenronde voegt Dijksma daar nog iets aan toe: het gaat eigenlijk om de houding van politici. Ze zijn beschroomd geraakt om normerend op te treden. Je moet durven zeggen: dit klopt niet. Op verjaardagsfeestjes moet je mensen tegen durven spreken als ze onwaarheden verkondigen, bijvoorbeeld over asielzoekers. Tegelijk moet je als bestuurder ook werken aan de zorgen van mensen buiten je bubbel. Als je niets doet aan migratie, raak je mensen kwijt.
Een vrouw merkt op dat deze zaal uit slechts één bubbel bestaat. Is het wel nuttig om telkens dit soort inzichten met elkaar te delen? Dijksma denkt dat daar niets tegen is: er zijn hier inderdaad veel progressieve mensen bij elkaar, maar de opgaven waar zij voor staan zijn groot en dus is het prima elkaar een beetje moed in te spreken.
De formatie
Dijksma wil voor de kerst een stabiel kabinet. Bij de borrel komt het nieuws naar buiten dat Wouter Koolmees vermoedelijk de verkenner wordt voor een nieuwe regering. Goede keuze: hij stond aan de wieg van de coalitie in Rotterdam, waar o.a. de politieke uitersten van Leefbaar Rotterdam, Denk en D66 elkaar vonden. Het loopt er allemaal nog op rolletjes ook. Onwillekeurig zie je met Koolmees een Haagse coalitie ontstaan van een op het eerste gezicht rare combinatie van D66 en JA21.
Na Dijksma’s lezing denk je: dat is minstens deels in de geest van Drees. Politieke tegenstellingen overbruggen gaat vooral over de houding van politici. Als je wilt dat er minder polarisatie komt, moeten ook rechtse kiezers na deze formatie het gevoel hebben dat hun stem wordt meegenomen. Of dat kan met JA21 staat natuurlijk nog te bezien en probleemloos is het zeker niet, maar als je maatschappelijke tegenstellingen wilt overbruggen zul je het minstens serieus moeten proberen.
Benieuwd of die cultuuromslag al voor de kerst plaatsvindt.
Beeld: Sharon Dijksma tijdens de Willem Drees-lezing. Foto: Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.