Forum doet niet mee aan het EU-verkiezingsdebat en dat is best logisch
De weken voor de verkiezingen kun je elke avond wel naar een debat. Dinsdagavond is er een mogelijkheid in perscentrum Nieuwspoort, waar wordt gepraat over de EU. Zes Kamerkandidaten zijn op komen draven: Laurens Dassen (Volt, no.1), Derk Boswijk (CDA, no.3), Gerrie Elfrink (SP, no.6), Fatimazhra Belhirch (D66, no.8), Thom van Campen (VVD, no.11) en Tom van der Lee (GroenLinks-PvdA, no.16). Rara wat gaat hier mis? Juist: met uitzondering van de SP zijn de politieke verschillen op voorhand klein.
Massimo Etalle, FvD-Kamerkandidaat en partner van lijsttrekker Lidewij de Vos, staat in de hal. In de aankondiging staat dat er wellicht meer kandidaten komen. Is FvD er ook bij? Etalle meldt dat FvD in Nieuwspoort gaat eten. Hij haast zich met zijn partner en een groepje fractiemedewerkers het restaurant in. Hoewel Forum geen machtsfactor is, zou een EU-debat met de aanwezigheid van De Vos enorm aan dynamiek kunnen winnen: meer verschillende standpunten.
Nog een probleem: de EU is ingewikkeld. De moderator stelt alle kandidaten een kennisvraag en de meesten blijven een antwoord schuldig. Van Campen weet niet hoeveel ambtenaren de EU heeft, Elfrink weet niet hoe lang een wetgevingstraject duurt, Van der Lee weet niet wie de volgende voorzitter van de Europese Raad is en Boswijk weet niet hoeveel talen er in het Europees Parlement worden gesproken. Dassen weet wel het aantal Europarlementariërs, maar dat is dan ook de makkelijkste vraag.
Vertrouwde verschillen
Het debat is ingedeeld in thema’s: klimaat, defensie en migratie. Er gebeurt precies wat je verwacht: de overeenkomsten zijn groter dan de verschillen. Het is echter problematisch dat zo te stellen: niet alle kandidaten debatteren elke ronde mee en dus zegt niet iedereen iets over elk thema. Soms weet je daarom niet goed of alle kandidaten het echt eens zijn, of dat dat alleen zo lijkt. Tegelijk is het algemene beeld duidelijk: de verschillen zijn minimaal. Voor zover er verschillen zijn, zijn ze voorspelbaar.
Dat zien we bij klimaatbeleid. Dat wil eigenlijk iedereen, met als belangrijkste verschil dat Volt en GroenLinks-PvdA ook bereid zijn bedrijven uit Nederland te laten vertrekken als ze niet aan duurzaamheidsregels kunnen of willen voldoen. Volt houdt een alarmistisch verhaal hoe mis het gaat met de wereld als er nu niet direct wordt ingegrepen. De VVD staat wat op de rem, terwijl het CDA iets mompelt over haalbaarheid en betaalbaarheid. Zo horen we alleen maar dingen die we al wisten.
Bij defensie verschilt men een beetje in hoeveel geld moet worden uitgegeven, maar iedereen wil investeren. De SP is het meest terughoudend. Iedereen lijkt wel wat te zien in een Europese defensie-industrie en in enigerlei vorm van Europese samenwerking. Bij migratie gaat het ook zo: men wil allemaal Europees beleid, maar de details verschillen, bijvoorbeeld over het aanvragen van asiel buiten Europa en mogelijke ‘terugkeerhubs’ die een rol kunnen spelen bij het uitzetten van afgewezen asielzoekers.
Ingewikkeld debat
Dit debat is er omdat de lidstaten meepraten over het beleid in Brussel en daar ook over meebeslissen. In de meeste gevallen moet een meerderheid van de lidstaten voor een voorstel stemmen, anders komt het er niet. Verkiezingsdebatten over de EU gaan daarmee over de Nederlandse positie in Brussel. Moet Nederland in de EU strengere asielregels bepleiten of juist niet? Zo’n discussie is op zichzelf nuttig, al vraag je je wel af wie er straks in Brussel aan tafel zal zitten.
Het antwoord is dat de Nederlandse positie vooral wordt bepaald door het kabinet en dan met name door de ministers die er hun ambtenaren in Brussel op detailniveau laten onderhandelen. We horen meerdere keren dat de Tweede Kamer allerlei moties heeft aangenomen over Europese thema’s. Het is een interessante vorm van groteske desinformatie. Zouden andere lidstaten zich iets van een vrijblijvende Nederlandse motie aantrekken? Het antwoord moge duidelijk zijn.
Als je zo kijkt, maakt de aanwezigheid van FvD bij dit EU-verkiezingsdebat niet uit, want Forum komt zeker niet in de regering. Maar voor Volt en de SP geldt dat vrijwel zeker ook, terwijl zij wel meepraten. Dit debat is er voor al dit soort partijen alleen maar voor de publiciteit. Natuurlijk praten ze in de Tweede Kamer mee over wat de regering in Brussel naar voren brengt, maar de doorwerking van hun oordeel is beperkt. De Tweede Kamer heeft nauwelijks grip op wat de regering in Brussel doet.
Invloed op de EU
Als je dat wilt veranderen vraagt dat om veel meer inspanning van partijen dan nu. Zij hebben daar echter geen zin in, omdat het electoraal niet of nauwelijks loont om serieuze aandacht aan de EU te besteden. Dit is immers een onderwerp waar geen groot publiek voor warmloopt. Hier in Nieuwspoort valt op dat er veel studenten in de zaal zitten. Het heeft er alle schijn van dat een paar docenten hun studenten naar het perscentrum hebben gestuurd. Dat illustreert dan weer het probleem.
Zo komt alles samen: de EU is een mammoettanker die je maar slecht van koers kunt laten veranderen, wat Nederlandse partijen ook willen of doen. Partijen aan de flanken kunnen roepen wat ze willen, want ze zitten toch niet in de regering. Zelfs als ze wel in het kabinet komen is hun invloed beperkt: de lidstaten moeten in conclaaf met het Europees Parlement en daar compromissen mee sluiten. Ook moet de Europese Commissie een beetje meewerken. Te afwijkende oordelen vallen sowieso buiten de boot.
De marges in Brussel zijn smal en beleid wordt in allerlei achterkamers bepaald. Als je daar gaat zitten met een afwijkend standpunt zoals de SP of FvD, praat je tegen een muur. Zo begrijp je waarom middenpartijen op elkaar lijken en de EU de komende jaren waarschijnlijk niet fundamenteel van koers zal veranderen. Wat dit zegt over het nut van een EU-debat tijdens de verkiezingscampagne, laat zich raden.
Beeld: EU-debat in Nieuwspoort. Foto: Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.