Hoe D66 de maatschappelijke onvrede gaat oplossen blijft een raadsel
D66 is een partij van mensen die het erg met zichzelf hebben getroffen. In de Brabanthallen in Den Bosch staat een lange rij keurige mensen bij de koffie: goed gekleed, hoog opgeleid en goed verdienend. Het probleem laat zich een beetje raden: met D66-leden is op het oog niets mis. Het zijn aardige mensen die het beste met de wereld en de medemens voor hebben. Toch is er een probleem: het zijn mensen die zich dat kunnen veroorloven en zich maar beperkt kunnen inleven in mensen die dat niet kunnen.
Rob Jetten vertelt dat dit een enorm uit de kluiten gewassen verkiezingscongres is. Er melden zich heel veel nieuwe leden aan. De sfeer is ontzettend goed. D66 is op een haar na de grootste liberale partij van Nederland, want de VVD is aan het imploderen. Een partijlid zegt dat D66 eigenlijk allang de grootste was, want sinds de VVD met de PVV samenwerkt is daar maar weinig liberaals te bekennen. Grote kans dat D66 binnenkort definitief groter is dan de partij van Dilan Yesilgöz.
D66 wil graag het nieuwe kabinet in, zo horen we Jetten op het podium zeggen. Hij feliciteert zijn collega-partijleiders met hun inspanningen. Het is te prijzen dat Henri Bontenbal de hypotheekrenteaftrek eindelijk aan wil pakken en het is goed dat Frans Timmermans zijn partij zo ver heeft gekregen dat men de investeringen in defensie steunt. Jetten ziet een kabinet wel voor zich, zo lijkt het, al is er wel een enorme voetnoot: deze combinatie heeft nog lang geen meerderheid.
Nederlandse vlag
Jetten noemt de naam van Geert Wilders slechts één keer, maar zijn speech gaat toch nadrukkelijk over de PVV-leider. Jetten komt met citaten als ‘nepparlement’ en de journalistiek als ‘tuig van de richel’. Er is een systematische aanval op de democratie gaande, doceert de lijsttrekker. De tegenstander wil een samenleving zoals die van Orban in Hongarije, Poetin in Rusland en Trump in de VS. De verkiezingen van 29 oktober gaan tussen democraten en anti-democraten.
We krijgen een hele grote Nederlandse vlag te zien. Die is van alle Nederlanders, niet alleen van de mensen die op het Malieveld ‘Wij zijn Nederland’ riepen, aldus Jetten. Hij begint over ‘naoberschap’ en ‘mienskip’, termen die nadrukkelijk uit het BBB-vocabulaire komen. Nederland is ook van D66 en er is veel om trots op te zijn, aldus de lijsttrekker, die refereert aan de strijd tegen het water, de opbouw van de EU en de openstelling van het huwelijk voor paren van gelijk geslacht.
In Nederland, zo suggereert Jetten, gaan we met elkaar in gesprek. Hij gaat momenteel het land door en merkt dat mensen verbaasd zijn als een politicus gewoon eens naar ze komt luisteren. Jetten is ook in gesprek geweest met een Malieveld-demonstrant. Hij deed dat vervolgens bij Eva Jinek nog eens dunnetjes over. D66 is de partij van de dialoog, zo is de boodschap. Dat past dan weer mooi bij een partij die de democratie hoog in het vaandel heeft en zich afzet tegen het geblaf van Wilders.
Openbaarheid
De vraag is natuurlijk wat er in de praktijk van alle mooie intenties overblijft. D66 maakt het de tegenstanders vandaag wel erg gemakkelijk. In de ochtend is er een sessie met Sigrid Kaag over de toekomst van het Midden-Oosten. Er is een zeer grote zaal voor gereserveerd. Een kwartier voor aanvang blijkt dat je je vooraf moest inschrijven. Er geldt een maximum van driehonderd aanwezigen. De pers is niet welkom. Dat ligt niet aan de ruimte: er zijn in de zaal volop lege stoelen.
Leden hebben een aparte ticket nodig om deel te kunnen nemen aan deze besloten sessie. Nu is beslotenheid op zichzelf niet zo raar, want sessies die bijvoorbeeld over personen gaan zijn dat wel vaker en dat begrijpt iedereen. Daar is deze ochtend echter geen sprake van: dit is een gesprek tussen Tweede Kamerlid Jan Paternotte en Kaag over een actuele politieke kwestie. Je vraagt je af of Kaag hier dingen zegt die ze niet al talloze keren op televisie heeft verkondigd.
We zijn nog steeds bij een partij die continu grote woorden gebruikt over zaken als democratie, dialoog, transparantie en persvrijheid. Een journalist denkt dat het onhandigheid was of gewoon een domme fout. De werkwijze lijkt opvallend veel op hoe partijen als Forum met journalisten omgaan. Vooral de reacties van sommige D66-leden vallen op: journalisten moeten zich niet zo aanstellen en niet zo zeuren over iets kleins. Dat zeggen ze bij FvD nou ook altijd.
Asielbeleid
Zo komen we op de vraag of alle hoogdravende principes bij D66 echt worden doorleefd. Laten we kijken naar de dialoog. Dat is volgens Jetten immers een ontzettend belangrijk fenomeen omdat het kan leiden tot meer begrip voor andere standpunten. Onlangs leek het alsof D66 zich iets van die standpunten aantrekt: het migratiebeleid moest bij nader inzien toch anders. Inmiddels horen we er niets meer over: Jetten zegt er niets wezenlijks over en op de flyers staan hele andere prioriteiten.
Een journalist denkt dat er niets is veranderd bij D66: het asielbeleid moet streng en rechtvaardig zijn, het moet bij voorkeur Europees en we moeten begrijpen dat veranderingen sowieso lang duren. Opeens vraag je je af of mensen die ander migratiebeleid willen zich door D66 serieus genomen voelen. Dat antwoord kunnen we wel raden, zeker als leden bij de koffie zeggen dat de partij natuurlijk niet iedereen kan aanspreken.
Zo wordt dialoog een campagnetrucje.
Lange termijn
Dit roept dan weer een andere nare vraag op. Natuurlijk is het zo dat D66 niet iedereen kan aanspreken en PVV-stemmers zullen zich niet snel tot Jetten bekeren. De vraag is wel wat een partij die de democratie wil beschermen met de enorme hoeveelheid populistische kiezers aan moet en hoe die partij het politiek vertrouwen van deze kiezers helpt te herstellen. Als er straks een middenkabinet is van D66, CDA en GroenLinks-PvdA, eventueel aangevuld met anderen, wat gaat er dan gebeuren?
Spreek met leden en ze zeggen vaak dat sommige populistische stemmers eigenlijk redelijke mensen zijn. Ze stonden niet allemaal op het Malieveld. Er zijn ook kiezers bij Wilders uitgekomen omdat ze geen huis kunnen vinden, omdat ze hun rekeningen niet kunnen betalen of omdat het op straat onveilig is. Je kunt ze vast ook weer losweken van de PVV, zo is het idee. Dat klinkt allemaal wederom heel logisch, maar de vraag is dan of een middenkabinet dat zal doen.
Zo komen we toch weer bij migratie, waar men het bij D66 liever niet meer over lijkt te willen hebben. Dat is immers een thema van Wilders en dat speelt hem alleen maar in de kaart, zo hoor je leden beweren. Vanuit de campagnelogica is dat wel te begrijpen, maar niet als het gaat om de vraag hoe het in het huidige gepolariseerde landschap verder moet. Hoe gaat Jettens middenkabinet laten zien dat het er ook voor populistische kiezers is? Kan dat zonder migratiemaatregelen? Welke zijn dat dan?
Daar lijkt niemand in Den Bosch een antwoord op te hebben.
Beeld: D66-congreszaal, D66-logo, besloten sessie met Sigrid Kaag, D66-flyer. Foto’s: Chris Aalberts. De foto van de sessie met Kaag is genomen door een daar aanwezig D66-lid die anoniem wil blijven.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.