Politiek commentaar is geen exacte wetenschap. In de maand voor de verkiezingen vliegen de peilingen je om de oren. Telkens twee terugkerende vragen: kloppen de voorspellingen en wat betekenen ze voor een toekomstig kabinet? Wetenschappers haasten zich om te zeggen dat peilingen niets voorspellen, maar hooguit een momentopname zijn en dat nog niets vastligt. Dat is ook zo: juist in de laatste weken kan er nog heel veel veranderen. Bijvoorbeeld: een implosie van de PVV. 

Hoe zou die eruit kunnen zien? Geert Wilders roept dat hij de grootste wil worden en probeert mensen wijs te maken dat als hij niet wint, GroenLinks-PvdA in de regering komt. Als je er langer over nadenkt is de kans groter dat het andersom is: Wilders groot maken betekent Timmermans in de regering. Als PVV-kiezers erachter komen dat ze GroenLinks-PvdA in het kabinet krijgen omdat er helemaal geen andere opties zijn, vluchten ze ongetwijfeld naar JA21. Dat zit zo.

Een theorie

Het is inmiddels wel duidelijk dat er weinig animo is om met Wilders in een kabinet te stappen. NSC heeft met de laatste coalitie letterlijk het eigen doodsvonnis getekend, het gaat slecht met de VVD en ook BBB kwakkelt. Eigenlijk wisten we dat allemaal al: het CDA kwam na de gedoogconstructie van Rutte-1 ook in een vrije val terecht en de herinnering hieraan was ongetwijfeld een van de redenen waarom Pieter Omtzigt eigenlijk nooit zin in deze coalitie heeft gehad. 

Na deze verkiezingen zal er weinig veranderd zijn. Een grote of kleine PVV maakt daarvoor niet uit. Er is ook een verschil: bij een kleine PVV zijn allerlei andere coalities te vormen, als Wilders ‘zo groot mogelijk’ is en ‘niemand om hem heen kan’ is het aantal opties beperkt. Zo komen we bij de kern: het maakt betrekkelijk weinig uit wat middenpartijen van Frans Timmermans vinden: ze werken sowieso liever met hem samen dan met de PVV. Van alle reële regeringspartijen denken alleen BBB en JA21 daar anders over. 

Bij een flinke overwinning van de PVV moeten de twee andere grootste partijen sowieso samenwerken om überhaupt een meerderheid te halen: CDA en GroenLinks-PvdA dus. Die centrumlinkse coalitie kunnen ze gemakkelijk uitbreiden met partijen als D66 of anderen ter linkerzijde. Allemaal partijen die Wilders buiten het kabinet willen houden. Zie hier de dynamiek: als de PVV groot blijft en in de oppositie moet belanden, is Frans Timmermans altijd nodig. 

Een alternatief 

Waarschijnlijk wil het CDA het liefst een coalitie over centrumrechts, maar dan moet dat wel kunnen. Dat zal alleen een optie zijn als de PVV krimpt en andere rechtse partijen groeien. Lastig, want zowel BBB als VVD kenmerken zich door malaise. Er is eigenlijk maar één partij die uitkomst kan bieden: JA21, een partij die inhoudelijk niet enorm van de PVV afwijkt, maar wel serieuzer en constructiever is, geen besmet verleden heeft en niet door anderen wordt uitgesloten.

Al met al geldt: als je Timmermans in de oppositie wilt, moet je Joost Eerdmans stemmen. Dan ontstaat wellicht een mogelijkheid op een rechtse coalitie van CDA, JA21, BBB en VVD. Als dat geen meerderheid oplevert, kan men BBB eventueel vervangen door D66. Nee, in veel peilingen is dit allemaal nog geen meerderheid, maar die kan er de komende weken nog wel komen. Alleen zo ontstaat een regering waarbij Wilders én Timmermans in de oppositie zitten.

Het enige wat hiervoor nodig is, is dat stemmers op Eerdmans niet ten koste gaan van die op CDA, BBB, D66 of VVD, maar op die van Wilders. De vraag is: worden Wilders-stemmers zich de komende weken bewust van deze optie? Zo ja, dan wordt het nog spannend. 

Beeld: Logo’s van JA21 en PVV.

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.