De wappies willen invloed op de politieke agenda. Hoe zou dat aflopen?
De corona-pandemie dreunt nog steeds na, in ieder geval aan de Oudegracht in Utrecht, waar in debatcentrum De Kargadoor dinsdagavond een bijeenkomst plaatsvindt van De Vierde Golf, een vereniging die zich inzet voor een crisisbestendige democratie. In gewone mensentaal zijn dit wappies: corona-critici hebben zich hier verenigd, of het nou gaat om avondklokken, lockdowns of vaccinaties. Inmiddels heeft De Vierde Golf zich verbreed met nieuwe thema’s. Men strijdt tegen big tech, big pharma en big finance.
Echt druk is het niet in De Kargadoor: er zijn zo’n twintig mensen. Velen blijken bekenden van elkaar. Dit is nogal mager voor een vereniging die claimt tweeduizend leden te hebben. Toch meldt de dagvoorzitter dat de opkomst conform verwachting is: het is immers zomer. Een rare redenering, want deze avond gaat over iets heel wezenlijks: de boodschap die De Vierde Golf vanwege de aanstaande verkiezingen aan de politiek wil afgeven. De vraag is: wat moet op de politieke agenda komen?
Ingewikkeld. De verkiezingen zijn vervroegd en partijen hebben haast met het schrijven van hun verkiezingsprogramma’s. Het ligt voor de hand dat ze oude stukken uit de kast trekken om een soort basis te hebben en niet zo open staan voor hele nieuwe ideeën. Er zijn immers ook thematische partijnetwerken, lokale afdelingen, maatschappelijke organisaties en lobbyclubs die invloed proberen uit te oefenen. Het zou zomaar kunnen dat een brief van een wappie-club onderop de stapel komt te liggen.
Crisisbestendig
Het lijkt er niet op dat De Vierde Golf dit doorheeft. De debatleider spreekt bloedserieus over het thema van de crisisbestendige democratie, want dat is specifiek voor de vereniging. Probleem: het is niet alle aanwezigen direct duidelijk wat dit is. Een voorvrouw vertelt dat het gaat om een democratie die bij een crisis niet aan de grondrechten morrelt, zoals bij corona gebeurde. Dat gebeurt nu ‘bij de oorlog’ juist opnieuw. Iedereen in de zaal begrijpt zonder uitleg welke oorlog dat is.
Er zijn vijf thema’s die onder de crisisbestendige democratie vallen, vertelt de debatleider. Het gaat over de technocratische, ontmenselijkte overheid; een open debatcultuur, ruimte voor burgers om mee te doen, het beteugelen van het neoliberalisme en de instandhouding van de rechtsstaat. De zaal krijgt de vraag of er wellicht thema’s in dit rijtje missen. Een man zegt dat het ook moet gaan over waarheidsvinding. Hij voegt er vervolgens ‘de bescherming van de jeugd’ aan toe.
De lijsttrekker van de LP zit ook in de zaal. Hij meldt dat hij liever abstracte thema’s wil bespreken. Wat is de taak van de politiek eigenlijk? Er is sprake van censuur en manipulatie door de overheid. Waar bemoeit men zich eigenlijk mee? Een aanwezige begint over ‘systemische punten’. Een ander zegt dat de politiek helemaal niet zo machtig is, maar lobbyorganisaties wel. De lobbycratie is heel machtig en de marges in de politiek zijn daarom heel klein.
Grote reflecties
Het is niet duidelijk of de aanwezigen zich realiseren dat ze door brieven aan partijen te schrijven zelf onderdeel zijn van het fenomeen dat ze willen bestrijden. Als het lukt om tot zo’n brief te komen natuurlijk, want een aanwezige voelt spanning tussen ‘grote reflecties op de overheid’ en ‘concrete voorstellen voor de politiek van nu’. Het gesprek gaat verder over de vraag wat voor maatschappij we willen zijn. We leven in een lege samenleving zonder ideologieën. Moeten die er niet meer toe gaan doen?
Het idee is dat er een kernachtig A4-tje komt dat naar de politieke partijen kan worden gestuurd. De aanwezigen praten een uur lang in groepjes over wat er misgaat en wat de oplossingsrichtingen zijn. Na afloop horen we de dagvoorzitter zeggen dat er ‘geanimeerde gesprekken’ hebben plaatsgevonden, maar dat dit nog ‘niet heeft geleid tot erg concrete uitkomsten’. Dat is niet erg, horen we. Er zijn heel veel standpunten uit de groepjes gekomen en naar al die ideeën gaan we luisteren.
Zo ontstaat een potpourri van ongestructureerde ideeën die allemaal een relatie met corona lijken te hebben, al spreekt niemand dat uit. Sociale grondrechten moeten serieus worden genomen. Ouders moeten zelf voor hun kinderen kunnen zorgen. Er moet perspectief zijn zodat mensen niet radicaliseren. Het kartel van de onderwijsuitgevers moet worden gebroken. Er is open debat nodig en dat betekent dat het ook over ‘als abject ervaren meningen’ moet kunnen gaan. Je moet naar elkaar luisteren.
Autogordels
Dit gaat twintig minuten lang door. Meningen mogen niet als staatsgevaarlijk worden weggezet. De NPO moet een andere rol gaan vervullen. Er mag geen desinformatiebestrijding zijn. Burgerberaden zijn een goed idee, maar helaas niet zo origineel. De politiek moet menselijker en decentraler worden. Politici mogen de eerste drie jaar na hun ontslag niet bij een lobbyclub gaan werken. De overheid moet niet aan gedragsbeïnvloeding doen. Opeens ontstaat een discussie over nut en noodzaak van de autogordel.
Het is waarlijk een boeiende avond. De aanwezigen hebben allerlei zorgen en die zijn lang niet allemaal onterecht. Probleem: wat te doen als je je ergens druk over maakt? Deze mensen zoeken elkaar op en doen iets wat intuïtief klopt: een brief naar partijen sturen. Maar hoe werkt dat dan? Een man denkt dat eigenlijk alle geluiden van deze avond zonder enige vorm van redactie naar de partijen moeten worden gezonden. Het lijkt hem te ontgaan dat dit de meest effectieve manier is om totaal te worden genegeerd.
Waarom beginnen dit soort pogingen de politiek te beïnvloeden nooit met basale kennis over hoe politiek werkt? Misschien moet de lobby beginnen bij partijen die voor dit geluid openstaan? De lijsttrekker van de LP zit in de zaal en is vermoedelijk een gewillig slachtoffer, maar zo wordt hij niet aangesproken. Hier kun je je niet aan de indruk onttrekken dat men niet eens wil weten hoe je effectief bent, want lobbyclubs zijn verdacht en ngo’s ook. Als je dat doordenkt, is de enige conclusie dat men zichzelf eigenlijk ook verdacht vindt.
Dan is het inderdaad maar beter dat de politiek de brief onderop de stapel legt.
Beeld: lege zaal in De Kargadoor, Utrecht. Foto: Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.