De Friese Nationale Partij in de Tweede Kamer. Hoe zinvol kan dat zijn?
Een paar maanden geleden waren Kemal Rijken en ik in Duitsland voor onze podcast over de Bondsdagverkiezingen. We wilden alle relevante partijen bezoeken. Bij de kleine partijen was steeds de vraag: kunnen we die negeren? Zo kwamen we op de vraag of SSW de moeite waard was: dit partijtje doet alleen in bondsland Sleeswijk-Holstein mee en komt op voor de belangen van de daar wonende Deense en Friese minderheid.
Het paste niet in de planning en dus sloegen we SSW over. Dat blijkt achteraf best jammer. SSW is nog steeds een minuscuul partijtje in het Duitse politieke landschap, maar blijkt ook een voorbeeld voor de Friese Nationale Partij (FNP) die waarschijnlijk mee gaat doen aan de Tweede Kamerverkiezingen. De lijsttrekker kennen we al: NSC-Kamerlid Aant Jelle Soepboer. Het enige wat de verkiezingsdeelname nog in de weg staat is toestemming van de FNP-leden. Die vergaderen eind augustus in Franeker.
Als we destijds naar SSW waren gegaan, hadden we FNP’ers kunnen ontmoeten. SSW kreeg destijds hulp van een handvol Friezen. Dat haalde de krant. De partij kreeg in 2021 voor het eerst een zetel in de Bondsdag. Omdat SSW opkomt voor minderheden geldt de Duitse kiesdrempel van vijf procent niet en zijn 55.000 stemmen voldoende voor een zetel. De FNP’ers kwamen langs voor de campagne, maar ook om te leren hoe een regionale partij in het parlement voet aan de grond krijgt.
Een Friese partij
Wat is FNP voor club? De partij bestaat al sinds 1962 als politieke tak van de Friese beweging. FNP vond destijds dat de nationale partijen niet voldoende deden voor de Friese taal en cultuur. De invloed van de partij is door de jaren heen gegroeid: in 2003 kwam de doorbraak met zeven zetels in de Provinciale Staten en in 2011 kwam de partij in het provinciebestuur. FNP is ook actief in het Friese waterschap en in veel Friese gemeenten, waar ze regelmatig meebesturen.
FNP wil minder zeggenschap voor de Rijksoverheid en meer autonomie voor de regio. De partij kiest voor de burger en zet de markt en de overheid meer op afstand. Bij zowel landbouw, natuur als energie wil de FNP dat de regie wordt verplaatst naar lokaal of regionaal niveau. De partij wil geen nieuwe spoorlijn tussen Groningen en Lelystad: de Lelylijn verpest volgens FNP het Friese landschap. In plaats daarvan wil de partij dat alle plekken in de provincie goed bereikbaar zijn met het openbaar vervoer.
FNP wil meer geld voor culturele instellingen en evenementen In Friesland, waaronder Friese sporten zoals kaatsen en skûtsjesilen. De provincie zou cultuurgelden moeten verdelen en niet de landelijke overheid. De partij ziet niets in een lobby om een groot sportevenement als de Tour de France naar de provincie te halen. Mensen die naar Friesland verhuizen moeten verplicht Fries leren en Friezen moeten op de Friese woningmarkt voorrang krijgen.
Regionale invloed
Het is niet per definitie logisch dat een regionale partij met dit soort standpunten in de Tweede Kamer komt. Daar lijkt FNP het minstens een klein beetje mee eens. Lange tijd overheerste het standpunt dat een regionale partij niets in Den Haag te zoeken heeft. Vorig jaar veranderde dat: de leden stemden voor het plan deelname aan de Tweede Kamerverkiezingen voor te bereiden. Het idee is dat FNP zo meer invloed krijgt op het regionale beleid van de Rijksoverheid.
Dat regionale invloed via deze weg mogelijk is, blijkt uit de ervaringen in Duitsland. Door SSW werd de naamgevingswet aangepast zodat Deense en Friese minderheden voortaan hun originele achternaam mogen aannemen. Er kwam geld voor de verbetering van de treinverbinding tussen Hamburg en Flensburg en voor de versterking van de westkust van de deelstaat. Ook kwam er geld om lokale voorzieningen in stand te houden zoals zwembaden en kerken. Niet zo gek dat SSW in 2025 weer een zetel haalde.
Gaat FNP dat eind oktober ook doen? Voorlopig blijft het afwachten. FNP was het succesvolst bij de gemeenteraadsverkiezingen van 2022, toen 36.000 kiezers op de partij stemden. Voor de Tweede Kamer is ongeveer het dubbele nodig. Bij de laatste Provinciale Statenverkiezingen (2023) stemden ruim 27.000 Friezen FNP. Het zou best kunnen dat Friezen die bij andere verkiezingen thuisblijven bij de Tweede Kamer op Soepboer willen stemmen, maar een gelopen race is het niet.
Overtuigingskracht
FNP wil dat Kamerleden geografisch beter gespreid zijn over Nederland. Daarom lijkt deelname aan de Tweede Kamerverkiezingen logisch, want dat levert wellicht een Fries Kamerlid op. Dat is ook meteen het rare: het is natuurlijk niet zo dat er nog geen Friese Kamerleden zijn. Het zijn er nu zes, waaronder Max Aardema (PVV), Harry Bevers (VVD) en Haptamu de Hoop (GroenLinks-PvdA). De komst van FNP voegt daar misschien nog iemand aan toe. En dan?
Het probleem voor mensen die ‘dingen voor Friesland’ willen, blijft met FNP in de Tweede Kamer hetzelfde als nu. Alles zal aankomen op overtuigingskracht, netwerk, charme en chemie, want macht heeft een kleine fractie vrijwel nooit, of die nou een of twee zetels heeft. SSW-Bondsdaglid Stefan Seidler moet het hebben van goodwill, zegt hij zelf. Dat zal in Den Haag met FNP niet anders zijn. Zelfs als alle Friese Kamerleden gaan samenwerken ontberen ze doorslaggevende invloed.
Je zou kunnen denken: de FNP-deelname laat vooral zien dat de partij vindt dat Friese Kamerleden momenteel te weinig voor de eigen regio doen c.q. bereiken. Of dat waar is, kan ik niet inschatten, maar laten we eens aannemen dat dat klopt. Dan is er nog steeds een makkelijkere optie dan de FNP-verkiezingsdeelname: stem bij andere partijen betere Friezen de Kamer in. Dat kan door (te) laaggeplaatste Friezen bij bijvoorbeeld VVD, CDA of GroenLinks-PvdA via een voorkeurscampagne omhoog te stemmen.
Daar is dan per omhoog te stemmen Kamerlid maar een kwart van de kiesdeler voor nodig, niet zoals bij FNP de hele. Rara hoe kun je de Friese invloed in Den Haag laten toenemen?
Beeld: Aant Jelle Soepboer in campagnespot FNP. Still van YouTube.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.