Libertariërs, rechts-progressieven en klassiek liberalen: hoe minder stemmers, hoe meer clubjes
Soms is de totstandkoming van een nieuwe partij zo ingewikkeld dat enige uitleg noodzakelijk is om te begrijpen hoe het allemaal zo is gekomen. Het nieuws kondigde zich al een tijdje geleden aan: het rommelt bij de LP. Dit was vroeger de afkorting van de Libertarische Partij, maar tegenwoordig verwijst deze naar de Libertaire Partij. Het is niet zo duidelijk of we redelijkerwijs van u mogen verwachten dat u de LP kent. Deze bestaat namelijk al meerdere decennia, maar heeft nog nooit ergens een zetel gehaald.
Zondagmiddag wordt in de Winkel van Sinkel in Utrecht een afsplitsing van de LP gepresenteerd: Vrij Verbond. Deze partij heeft een bijzondere voorgeschiedenis. Er blijkt al enige tijd interne strijd te zijn binnen de LP, of noem het maar gewoon ruzie. Er blijken binnen de partij drie stromingen te bestaan. De LP heeft anarchistische leden die helemaal geen overheid willen, leden die een overheid willen die alleen wegen, justitie en defensie regelt en leden die zichzelf klassiek liberaal noemen.
Er was vorig jaar een ledenvergadering en daar is kennelijk de vlam in de pan geslagen. Dit is de meeste Nederlanders ontgaan, maar er zijn toen mensen opgestapt en die zijn nu Vrij Verbond begonnen. Het waren niet de minste: zo heeft de oud-partijvoorzitter de benen genomen en is ook een van de belangrijkste gezichten – Bart Burggraaf – weg. Bij de LP ligt het vertrektempo sowieso hoog: de lijsttrekker die ik vier jaar geleden interviewde blijkt ook allang weer vertrokken.
Honderden leden
Drie stromingen binnen een kleine partij die niemand kent en nergens zetels heeft lijkt wat veel eer. Die stromingen houden elkaar meestal wel goed in evenwicht, horen we deze middag. Elke stroming bestaat uit ongeveer tweehonderd leden. Hoe afsplitspartij Vrij Verbond zich precies verhoudt tot deze stromingen wordt niet expliciet gemaakt, maar vermoedelijk zijn vooral de klassiek liberalen vertrokken. Zij zijn met Vrij Verbond ‘een rechts-progressieve partij’ gestart.
Op deze politieke flank geldt: hoe minder stemmers, hoe meer clubjes. Het was een heel gedoe een goede naam te verzinnen, vertelt een van de initiatiefnemers. Zo is Partij Vrij Verbond geen optie, want dan krijg je PVV. Een ander idee was Vrij Verbond Nederland: VVNL, maar dat lijkt erg op VNL, de voormalige partij – ook al klassiek liberaal – van een groepje PVV-spijtoptanten waarvan Joram van Klaveren de bekendste is. Die partij is opgeheven en Van Klaveren is tegenwoordig bekeerd tot de islam.
Wat klassiek liberalisme is, is verwarrend: zo schermt ook oud-Kamerlid Wybren van Haga met deze stroming. Een behoorlijk aantal aanwezigen is bij zijn partij – BVNL – actief geweest. Er is in Utrecht zelfs een voormalig Statenlid langsgekomen: Robert Pestman uit Groningen, al blijkt ook hij geen lid meer. Bij Van Haga loopt eigenlijk iedereen na een tijdje weer weg, zo grappen de aanwezigen. Het lijkt de LP wel. Veel pret dat oud-FvD’er Dorien Rookmaker onlangs voor Van Haga’s praatjes is gevallen. Daar krijgt ze spijt van.
Directe concurrent
Burggraaf presenteert zich deze middag als lijsttrekker van Vrij Verbond, maar hij was bij de Europese verkiezingen van vorig jaar nog kandidaat voor BVNL. Of nou ja, niet helemaal: hij stond samen met iemand anders namens de LP op de kandidatenlijst van Van Haga. Dat werd toen gepresenteerd als een samenwerking. Het ontging eigenlijk iedereen: BVNL werd niet gekozen en nu is Burggraaf bij de Tweede Kamerverkiezingen een directe concurrent van Van Haga geworden. De leus? ‘Lief rechts’.
Zoveel mislukte partijen die libertarisch dan wel klassiek-liberaal zijn zou tot enige bescheidenheid in de ambities moeten leiden, maar niet bij Vrij Verbond. We horen dat tien tot twintig procent van de Nederlandse kiezers op een rechts-progressieve partij wil stemmen. Er wordt een slecht leesbare slide geprojecteerd met een assenstelsel met vier kwadranten. Hieruit volgt de conclusie dat Vrij Verbond een gat in de markt is. Waarom anderen deze kans niet eerder hebben ontdekt is onduidelijk.
Waar het percentage van tien tot twintig procent op is gebaseerd is ook al niet helder, net als de vraag of Vrij Verbond zelf erg overtuigd is van deze percentages: de geambieerde zetelaantallen gaan uit van tien procent, niet twintig. De partij zou in een paar jaar naar vijftien zetels in de Tweede Kamer moeten groeien en dan ‘een machtsfactor’ worden. De partij is een beetje laat begonnen voor de verkiezingen van oktober, maar gaat zeker meedoen, horen we. Als er acht ton wordt opgehaald zit er vrijwel zeker een zetel in, horen we.
Contact met de top
Vrij Verbond zou eind dit jaar duizend leden moeten hebben, dus bijna het dubbele van de LP. Over een jaar moeten dat er 5.000 zijn. De naamsbekendheid moet dan gestegen zijn naar dertig procent. Het is de bedoeling dat de dertig mensen in de zaal daaraan gaan meehelpen. In ruil daarvoor krijgen ze op den duur ‘een lichtere blauwe enveloppe’. Een slide meldt dat mensen die zich gaan inzetten worden uitgenodigd voor ‘speciale events’ en dat ze ‘direct contact’ krijgen met de partijtop.
Of Vrij Verbond een democratische ledenstructuur gaat krijgen is enigszins twijfelachtig, want we horen dat de statuten worden geschreven door een club die ook de statuten van JA21 produceerde, een vereniging die nou niet bepaald uitblinkt in een bloeiende ledendemocratie. Over leden gaat de presentatie van Burggraaf sowieso niet: er is bedrijfsmatige structuur met een bestuur en een Raad van Toezicht die ervoor moet zorgen dat de juiste koers wordt aangehouden en de partij niet gaat zwabberen.
De ambitie? Vrij Verbond wil een veel kleinere overheid. We horen dat heel veel belastingen moeten worden verlaagd of afgeschaft, dat tertiair onderwijs niet meer moet worden gesubsidieerd en dat alleen acute zorg publiek moet blijven. Tegelijk oogt de partij qua overheidsbemoeienis wat inconsistent. Zo horen we Burggraaf praten over het mooie vooruitzicht van ‘de subsidiekraan’ als Vrij Verbond eenmaal in de Tweede Kamer zit. Het doel heiligt de middelen.
Initiatiefnemers
Aangezien er ook geen media bij deze lancering zijn, moeten vooral de initiatiefnemers deze doelen gaan realiseren. Een suggestie: dan moeten ze wel vertellen dat ze van Vrij Verbond zijn. Een van hen staat niet op de website, want hij blijft liever anoniem, meldt hij. Zo wordt het natuurlijk niks, maar wellicht hebben de andere initiatiefnemers een netwerk dat Vrij Verbond vleugels kan geven. Of beter: vleugeltjes, want het netwerk komt vooral van BVNL en de LP en daar zijn electorale successen dun bezaaid.
Zo resteren alleen lokale affiliaties. Drie ervan springen in het oog. Een initiatiefnemer heet Erik Vermeulen, raadslid in Haarlemmermeer voor Forza, een partijtje met een paar lokale fracties die zich zeggen te inspireren op het gedachtengoed van Pim Fortuyn. Dan hebben we nog Nando Jansen, een van de raadsleden van Echt voor Barendrecht, de lokale partij die lokaal een absolute meerderheid heeft. Tot slot is er ene Johan Zijlstra, die bij heeft gedragen aan de oprichting van de lokale partij Amersfoort voor Vrijheid.
Wel wat lokale ervaring dus, al vraag je je soms af of deze connecties allemaal even logisch zijn. Zijlstra stichtte weliswaar dat lokale partijtje in Amersfoort, maar de enige zetel daarvan wordt bezet door Tom van Lamoen. Het was u misschien ontgaan, maar hij was bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2023 de lijsttrekker van de LP. Zo leren we: de netwerken in de wereld van klassiek liberalen, rechts-progressieven en libertariërs zijn beperkt. Misschien dat de ambities dus toch iets moeten worden teruggeschroefd.
Beeld: Bart Burggraaf introduceert Vrij Verbond in de Winkel van Sinkel in Utrecht. Foto: Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.