PvdA-critici van de linkse fusie hebben ongelijk: de partij blijft gewoon bestaan
Dat niet alle PvdA-leden erg enthousiast zijn over de fusie met GroenLinks, is inmiddels wel duidelijk. Deze zaterdagochtend vindt in het Stedelijk Gymnasium in Utrecht een bijeenkomst plaats van Rood Vooruit, het collectief waarin de PvdA-criticasters zich hebben verenigd. De belangrijkste gezichten zijn politici uit het verleden: oud-Kamervoorzitter Gerdi Verbeet, oud-lijsttrekker Ad Melkert en oud-Kamerlid Rob Oudkerk. Op de website van Rood Vooruit staan inmiddels de namen van zo’n negenhonderd sympathisanten.
In de aula zitten een kleine honderd mensen. Er zijn drie sprekers en daarna discussiëren de aanwezigen in groepjes. De sprekers komen ieder met een eigen kritiek op de fusie. Laten we die eerst maar eens doornemen.
Oude wijken
Rob Oudkerk trapt af. Hij heeft met een paar anderen een manifest geschreven met de titel Meer over rood. Het is een aanzet tot vernieuwing van de PvdA en dus een pleidooi tegen fusie. Oudkerk is geïnspireerd door Jan Schaefer want ‘in gelul kun je niet wonen’. Volgens Oudkerk moet de discussie gaan over het terugwinnen van de mensen die de PvdA de laatste decennia heeft laten stikken.
Oudkerk vertelt over de slechte wijken in Amsterdam waar hij ooit als huisarts werkte. Daar gaan mensen eerder dood dan in de betere wijken. Ook schooladviezen verschillen systematisch. Oudkerk ging de politiek in om voor die mensen het verschil te maken. De PvdA nam een andere afslag: Wim Kok schudde ‘de ideologische veren’ af en in 2002 vertrok een groot deel van de achterban. Sinds de Fortuyn-revolte is veel veranderd, maar de problemen die Oudkerk ooit signaleerde, bestaan nog steeds.
Er is behoefte aan een partij die investeert in wonen, zorg, onderwijs en veiligheid, zegt Oudkerk. De overheid moet naar mensen luisteren. Er is daarom een vernieuwde sociaal-democratische partij nodig. De fusie met GroenLinks is raar, onnodig en irrelevant voor de mensen waar de PvdA zich op moet richten. Oudkerk denkt dat een fusie – na het afschudden van de ideologische veren – alles alleen maar erger maakt. Timmermans mag zeker premier worden, maar dan wel namens de PvdA, aldus het oud-Kamerlid. Applaus.
Culturele kritiek
De tweede spreker is Reshma Roopram, een voormalig wethouder uit Barendrecht. Ze kandideerde zich een paar jaar geleden voor het partijvoorzitterschap, maar werd verslagen door Esther-Mirjam Sent. Roopram heeft een open brief aan Timmermans geschreven. Hij bepleit een linkse beweging die ‘verschillende kamers’ en verschillende meningen herbergt, maar Roopram vraagt zich af of dit bij de PvdA ooit de praktijk is geweest.
Roopram heeft het over de onverschilligheid binnen de PvdA. De eigen ombudsteams wisten allang dat de toeslagenaffaire speelde, maar ze kregen in Den Haag geen gehoor. Aan moeilijke thema’s wil de PvdA zich niet branden omdat spindoctors dat geen goed idee vinden. De PvdA maakt daarom moeilijke keuzes niet of juist de verkeerde: over decentralisaties en de woningmarkt bijvoorbeeld. Bestaanszekerheid is tegenwoordig een thema van iedereen maar de PvdA wordt er niet op vertrouwd.
Het gaat Roopram vooral om culturele thema’s. Witte Nederlanders voelen zich soms een vreemdeling in eigen land, bi-culturele Nederlanders worden lang niet altijd als Nederlander gezien en de PVV-achterban is deels gekleurd. Al deze groepen schreeuwen volgens Roopram om een brug tussen parallelle samenlevingen en een debat wat onze gezamenlijke, Nederlandse waarden zijn. Roopram weet het antwoord: die moeten vrij en seculier zijn. Dat lijkt niet de koers van GroenLinks-PvdA.
Procedureel gedoe
En dan is er nog een derde spreker: Hans Aertsen. Hij heeft onderzoek gedaan onder de aanhangers van Rood Vooruit en een ander PvdA-netwerk. We krijgen slides te zien met staafdiagrammen waaruit blijkt dat er veel onvrede is. Quotes van aanhangers illustreren de malaise. Zo vindt de aanhang van Rood Vooruit de gang van zaken rond de fusie ondemocratisch. Dat is niet zo verrassend: met de uitkomsten van een werkgroep ledendemocratie gebeurt al jaren niets, vertelt de onderzoeker.
De aanhangers vinden het proces van fusie te snel gaan en er is te weinig inspraak. Er zijn bijvoorbeeld zorgen over afdelingen die zelfstandig aan de gemeenteraadsverkiezingen van 2026 meedoen. Hoe geloofwaardig is dat eigenlijk nog? Het idee bij de aanhangers van Rood Vooruit is dat je eerst de beginselen van de nieuwe partij op orde moet hebben voordat je over fusie kunt beslissen, terwijl bij GroenLinks-PvdA het omgekeerde de praktijk is. Er is al met al tweespalt onder leden en een enorme behoefte aan meer inhoud.
Zo horen we deze ochtend drie perspectieven waarom de linkse fusie geen goed idee is. Het probleem laat zich raden: de critici zijn in deze zaal in de meerderheid en de ochtend is te kort voor plenaire discussie. De vraag hoe zinvol deze perspectieven zijn blijft dus onbeantwoord. Laat ik een poging wagen.
Een evaluatie
De procedurele kritiek van Aertsen, die kennelijk door honderden mensen wordt gedeeld, is relevant, maar raakt de kern niet. In elke partij bestaat een voorhoede die richting geeft en leden die daar achteraan hobbelen. Dat er mensen zijn die het niet eens zijn met de koers is een open deur en dat die mensen meer inspraak willen ook. Hoewel er fundamentele procedurele kritiek mogelijk is – met name dat dubbelleden bij beide partijen voor fusie kunnen stemmen – gaat dit de PvdA niet redden.
Dat heeft een eenvoudige reden: als het besluit straks is gevallen, zal niemand het meer hebben over de totstandkoming ervan. Het zal voortaan gaan over de nieuwe, gezamenlijke koers en organisatie, niet over het nakaarten hoe het allemaal anders had gekund. Iedereen weet dit allang: het is de reden waarom de partijbesturen gewoon verder gaan met fuseren, ondanks flinke tegenstand, want die is er niet alleen bij Rood Vooruit, maar ook bij het activistische deel van GroenLinks.
Inhoudelijke kritiek op de fusie is dus relevanter. Dan is de vraag: klopt het wat Oudkerk zegt? Hij denkt dat weggelopen kiezers niet terugkomen als de fusiepartij aanvoelt als GroenLinks. Logisch, maar bij de PvdA kwamen ze ook niet terug. Er klopt nog iets niet: de nieuwe partij zal wederom voor mensen in de oude wijken zijn, tegen armoede, voor betaalbare zorg en al dat soort zaken. Dit is eigenlijk precies wat Oudkerk wil. GroenLinks-PvdA zal misschien ongeloofwaardig worden gevonden, maar dat is dan een oud probleem in een nieuw jasje.
Culturele thema’s
Zo komen we bij Roopram. Ze combineert sociaal-economische standpunten met een sociaal-culturele agenda. Dit is vooral een verhaal over een seculiere koers waarbij religie beperkt blijft tot het privé-domein. Er is overduidelijk een probleem met haar verhaal: toen ze jaren geleden meedeed aan de strijd om het partijvoorzitterschap, hield ze dit verhaal ook. Ze krijgt er geen poot mee aan de grond.
Oudkerk refereert kort aan de sociaal-democratische collega’s uit Denemarken, die een heldere keuze hebben gemaakt bij migratie. Ook Roopram praat kort over de asielkwestie, wat volgens haar maar een van de belangrijke thema’s is. Hier zien we een probleem: deze geluiden passen wel binnen de PvdA, maar worden bij een fusiepartij vrijwel zeker gemarginaliseerd of uitgestoten. Waar moeten linkse mensen straks heen die open over migratie en de multiculturele samenleving willen spreken?
Onbewust denk je terug aan de GroenLinks’ers in Amsterdam en elders, die zeggen dat ze een voorhoede-partij willen zijn die op de troepen vooruit loopt op bijvoorbeeld klimaat. De fusiepartij raakt dat karakter kwijt, denken ze. Bij Rood Vooruit zie je het spiegelbeeld: mensen die cultureel wat conservatiever of migratiekritischer zijn dan het linkse gemiddelde of iets meer vrij debat wensen, zijn bang er straks niet meer bij te horen. Belangrijk detail: velen denken dat juist deze subgroep van de PvdA weet waar de kiezers zitten.
Timmermans’ oplossing
Frans Timmermans is langsgekomen om naar de critici te luisteren. Daar is zijn mantra weer: de linkse beweging moet ‘meerdere kamers’ hebben en interne meningsverschillen moeten dus mogelijk zijn. Iedereen moet bij de linkse familie kunnen blijven horen. Dat klinkt goed, maar Ad Melkert stelt meteen de belangrijkste vraag: als dat het ideaal is, waarom wordt dan gekozen voor een fusie en niet voor bijvoorbeeld een federatie, waarbij de twee partijen blijven bestaan en hun eigen identiteit behouden?
Er komt geen antwoord. Daar is een heldere reden voor: de fusie is zo goed als rond, want de meerderheid van de leden is het ermee eens. Heeft Rood Vooruit dan pech? Dat ligt genuanceerder. Wat wordt de koers van de fusiepartij? Het populaire beeld is dat GroenLinks de PvdA overneemt, want de nieuwe partij is voor sociaal-economische gelijkheid én het klimaat. Deze thema’s zijn op papier even belangrijk, maar helaas: er gaapt een diepe kloof tussen theorie en praktijk.
De linkse fusie is ingegeven door machtshonger: anders blijft links immers aan de kant staan, zo is het idee van de voorstanders. De consequentie is dat de nieuwe partij compromissen zal moeten sluiten om ooit in de regering te komen. Als de fusiepartij niet naar het midden beweegt is regeringsdeelname een illusie. En dat is dan ook heel toevallig precies wat de PvdA altijd heeft gedaan. Het is velen in de zaal opgevallen dat het manifest dat Timmermans deze week publiceerde vooral een PvdA-verhaal is. Tevreden blikken.
Rood Vooruit zal de fusie niet tegenhouden, maar men kan gerust zijn: vroeg of laat wordt GroenLinks-PvdA weer een soort PvdA, geen activistische club als GroenLinks. Enige probleem: tegen die tijd is een deel van de critici al vertrokken.
Beeld: Banner van Rood Vooruit, hal van het Stedelijk Gymnasium, zaal in het Stedelijk Gymnasium, Ad Melkert spreekt de zaal toe. Foto’s: Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.