Amsterdam wordt 750 jaar en dat moet gevierd worden. Dit voorjaar is er een lezingenreeks met de titel ‘Amsterdamse dwarsliggers’: kleurrijke mensen die met hun eigenzinnige, dwarse visies de stad hebben veranderd. Deze woensdagavond komen zo’n dertig belangstellenden naar het Claverhuis aan de Elandsgracht in het hart van de Jordaan. Drie Amsterdammers staan in de schijnwerpers: Theo van Gogh, Eberhard van der Laan en Luud Schimmelpennink.

Over Van Gogh en Van der Laan zijn lijvige biografieën verschenen. Jaap Cohen wilde graag een biografie schrijven en ontdekte dat er nog geen van Van Gogh bestond. De ouders werkten aan deze biografie mee, net als zo’n 150 anderen, waaronder vele vijanden die de filmmaker in zijn leven maakte. Cohen kreeg de beschikking over zijn persoonlijke archief. Hij vindt het een intrigerende vraag waarom Van Gogh zijn hele leven het conflict opzocht. Een sluitende verklaring horen we niet.

Oud-burgemeester Van der Laan is jaren na zijn dood nog steeds bij velen geliefd. Kemal Rijken schreef een biografie, interviewde meer dan honderd betrokkenen en maakte een tweede versie toen Van der Laan vrij kort na de eerste stierf. Van der Laan vond het prima dat er een biografie over hem kwam en vond Rijken een uitstekende journalist, maar werkte er verder niet aan mee en had geen bezwaar als anderen dat wel deden. Maar ze mochten van hem ook weigeren.

De witkar en de witte fiets

Ondertussen wordt in het Claverhuis haring geserveerd. De aanwezigen kijken naar een video over het leven van Luud Schimmelpennink. Hij was ooit een van de voormannen van provo en de man achter het wittefietsenplan, het idee dat in de stad witte fietsen moesten staan die iedereen naar eigen behoefte zou kunnen gebruiken. Een soort aanvulling op het openbaar vervoer. Ook bedacht Schimmelpennink de witkar, een elektrisch huurwagentje waarmee mensen door de stad konden rijden.

De witkar was in de jaren zeventig zijn tijd ver vooruit. Er werd volop mee geëxperimenteerd en hoewel het initiatief nooit een definitieve doorbraak beleefde, waren de initiatieven van Schimmelpennink een inspiratie voor velen. We horen dat moderne deelfietssystemen in steden als Parijs en Wenen op de ideeën van de provo-voorman zijn gebaseerd. Ook de mini-auto’s die tegenwoordig door Amsterdam rijden lijken op de witkar geïnspireerd.

Schimmelpennink was ook raadslid voor provo en sloot zich later aan bij de PvdA. Het contrast met de andere twee dwarsliggers is groot: filmmakers met landelijke bekendheid en Amsterdamse burgemeesters worden vaak jaren of zelfs decennia later nog wel herinnerd, raadsleden niet. Schimmelpennink is wat dat betreft een relatieve uitzondering. Je vraagt je af: zouden er op dit moment politici in de Amsterdamse gemeenteraad zitten waar over twintig jaar lezingen over worden georganiseerd?

De vraag stellen is hem beantwoorden.

De komende dagen zijn er nog lezingen over enkele andere Amsterdamse Dwarsliggers, waaronder Ischa Meijer, Aletta Jacobs en Johen Cruijff.

Beeld: Claverhuis in de Amsterdamse Jordaan. Foto: Chris Aalberts.

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.