Weggelopen FvD’ers zijn dolende zielen gebleven, op zoek naar een goeroe
Het is druk in het Marriott Hotel in Den Haag. Het is maar goed dat de zon net achter de wolken is verdwenen, zegt oud-Europarlementariër Rob Roos tegen het ruim vijftigkoppige publiek. Ze zijn hier deze zaterdagmiddag voor een bijeenkomst van de klimaatsceptische denktank Clintel, de organisatie die continu in rapporten en bijeenkomsten het klimaatbeleid bekritiseert. Deze middag is er weer een nieuwe poging: medeoprichter Guus Berkhout presenteert zijn nieuwe boek. Roos mag modereren.
Opeens ontwaar je een patroon. Hier zijn heel veel mensen die ooit bij FvD rondliepen. Waarom?
Een nieuw boek
Berkhouts boek heet Een masterplan voor de toekomst van Nederland. Hij praat over ‘de vijf grootste problemen van nu’: klimaatangst, problemen op de energiemarkt, staatsbureaucratie, ‘absurd gastvrij’ asielbeleid en jongeren zonder hoop. Zijn omslachtige betoog komt erop neer dat de politiek veel aan micromanagement doet. Het beleid op allerlei kleine beleidsterreinen hangt daardoor niet meer met elkaar samen en werkt elkaar zelfs tegen. Berkhout wil daarom ‘systeemoplossingen’.
We horen Berkhout zeggen dat politici geen verstand van zaken hebben. We krijgen een foto van Rob Jetten te zien. Hij beschikt niet over voldoende kennis voor het ministerschap van klimaat, aldus de auteur. Ondertussen wordt mensen angst aangepraat voor zowel het klimaat als voor stikstof, corona en oorlog. Kinderen krijgen op school geen goed onderwijs meer, maar indoctrinatie. Ook is er een overvloed aan regels, wordt geld nodeloos rondgepompt en is het beleid zo ingewikkeld dat niemand het nog kan overzien.
Opeens begrijp je waarom dit betoog zo weinig origineel is en er zoveel oud-FvD’ers in de zaal zitten: dit is de zoveelste poging om dit soort gedachtengoed aan het grote publiek te slijten. Berkhout schijnt daarin redelijk bedreven te zijn. Hij staat regelmatig in De Telegraaf, zo weet een van de aanwezigen me te vertellen. We zien ook filmpjes waaruit blijkt dat hij actief is op sociale media. Ook het Clintel-netwerk is zeer bekend met de auteur. Zonder hem was de denktank waarschijnlijk nooit gestart.
Sterk verhaal?
Berkhout valt binnen een rechtse traditie: hij heeft zijn sporen verdiend bij Shell en als hoogleraar aan de TU Delft, maar doet inmiddels alsof hij overal verstand van heeft en alle problemen van Nederland als sneeuw voor de zon kan laten verdwijnen. Dat is natuurlijk per definitie groteske onzin, maar Berkhout voorziet in de behoefte aan iemand die de weg wijst. Eerder deed Thierry Baudet min of meer hetzelfde: zijn expertise is eigenlijk smal, maar hij vindt zelf dat hij overal verstand van heeft. En zijn aanhang ook.
Dit levert natuurlijk inhoudelijke ongelukken op, maar daar maalt dit publiek niet om, want men is op zoek naar een leider, of zeg maar gerust een goeroe. Wat Berkhout ook zegt, er wordt voor geklapt, alsof er door de auteur enorme wijsheden worden gedebiteerd. Dat zijn holistische oplossingen oppervlakkig, onzeker en onduidelijk zijn, lijkt de zaal te ontgaan. Zo ontvouwt Berkhout plannen om bijna een miljoen ambtenaren naar huis te sturen door onder andere een vereenvoudiging van box 1. Zou het?
Het idee voor minder ambtenaren verraadt de rechtse visie dat de overheid eigenlijk niets goed kan doen. We horen dat je voor ‘kleine problemen’ sowieso niet bij de overheid moet zijn: je moet ze zelf oplossen. Het onderscheid met grote problemen is een raadsel, laat staan hoe deze visie uitgevoerd moet worden. Dit gaat alleen werken als alle politici in Nederland voortaan weigeren ‘kleine problemen’ aan te pakken, als ze het er natuurlijk over eens kunnen worden wat dat zijn.
Oude bekenden
Het publiek heeft maar één probleem: deze agenda breekt maar niet door. Het is nog nooit zo hopeloos geweest: de PVV is aan de macht, maar het kabinet maakt geen enkele verwachting waar. Tegelijk is er nauwelijks een kans dat er ooit een nog rechtser kabinet aantreedt. FvD zou daar in theorie wel een rol in kunnen spelen, maar niemand is nog bereid Baudet serieus te nemen. Zo voorziet Berkhout in een enorme behoefte: een nieuwe stem die mogelijk wél serieus wordt genomen. Grootste probleem: hij is bijna 85.
Kijk wat langer naar de mensen in de zaal en je ziet dat Clintel een verzamelplaats is voor ontheemden die eerder in Baudet hun inspirerende leider zagen. Moderator Roos is het beste voorbeeld: een ondernemer die ooit intern hoge ogen gooide, lijsttrekker was in Zuid-Holland, Europarlementariër werd, vertrok naar JA21, ruzie kreeg over de koers en de interne democratie en partijloos de politiek verliet. En dat terwijl Roos inhoudelijk niet echt afwijkt van vele anderen op deze flank.
Toine Beukering is er ook zoeentje: ooit senator en Statenlid voor Forum en JA21, tegenwoordig afgesplitst naar een zijtak van de partij van Richard de Mos. Bob van Pareren dan: eveneens Statenlid en senator van Forum en JA21, inmiddels waterschapsbestuurder voor BBB na zijn zoveelste overstap. We zien de nummer twee van Meer Directe Democratie van FvD-afsplitser Dorien Rookmaker. Ook de oud-fractievoorzitter van JA21 in Zuid-Holland – Matthijs Sandmann – is er.
Hopeloze situatie
Opeens denk je: het verlangen naar het oude Forum is springlevend. Heel veel mensen verenigden zich in een partij om aan een gemeenschappelijk doel te werken. Er deugde vanalles niet, maar sympathisanten waren wel bereid hun schouders eronder te zetten. Toch stapelden de problemen zich al snel op: onervarenheid, ijdelheid en schreeuwerigheid, een gebrekkige bereidheid het politieke handwerk te leren en met stip op één het projecteren van verkeerde verwachtingen op de grote leider.
Hoe hopeloos de politieke situatie van de aanwezigen nu is, blijkt niet eens zozeer uit hun adoratie van deze spreker en zijn boek, maar uit het feit dat ze al sinds het opsplitsen van FvD – ruim vier jaar geleden – nooit in staat zijn geweest zelf een levensvatbaar alternatief te bouwen. Sommigen zaten bij JA21, maar waren ook daar niet in staat hun politieke visie vleugels te geven. Toen ze Joost Eerdmans zat waren, bleken ze niet in staat een alternatief te scheppen. Ze wachten letterlijk op een goeroe die dit voor ze gaat doen.
Zo zie je bij Clintel wat rechtse politici in Nederland vaak zijn: ze willen wel iets doen, maar alleen als ze achter iemand aan kunnen lopen en zo een zetel bemachtigen. Zelf initiatief nemen zit er niet in. Zo blijft alles zoals het was: een continue stroom van bijeenkomsten en boeken is ons deel, en natuurlijk klagende ex-politici die vinden dat er niet naar ze wordt geluisterd. Hoe zou dat nou komen?
Beeld: ingang Marriott Hotel Den Haag. Foto: Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.