Lastige vragen over linkse fusie? Daar geeft GroenLinks geen antwoord op
Het is druk in het hoofdstedelijke Volkshotel. Vrijdagavond houdt GroenLinks Amsterdam in zaaltje ‘Truus’ een ledenvergadering. Er zijn zo’n honderd mensen. Dat is duidelijk boven verwachting: er moeten stoelen bij. Misschien komt het door het nieuws van de dag ervoor: de partijbesturen van GroenLinks en PvdA willen versneld een fusiebesluit voorleggen aan de leden. Ooit was het de bedoeling om medio 2026 de knoop door te hakken, nu is er opeens haast. 21 juni gaat het gebeuren.
Er bestaan mensen die enthousiast zijn over de fusie, maar bij GroenLinks Amsterdam moet je flink naar ze zoeken. De reden ligt voor de hand: een belangrijke fusiereden is dat de partijen dan kunnen meestrijden wie de grootste is en meer kans maken op een plek aan de bestuurstafels. Die reden geldt in Amsterdam niet: hier zijn PvdA en GroenLinks sowieso supergroot. Ongefuseerd is de PvdA al de grootste en volgens een peiling blijft dat zo. GroenLinks volgt op één zetel afstand.
Op enthousiasme was men hier al niet te betrappen: toen de leden de vraag kregen of de partijen met één programma, één kandidatenlijst en één lijsttrekker mee moeten doen aan de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2026, was het antwoord nee. GroenLinks en PvdA doen afzonderlijk mee en na de verkiezingen komt er een fractiefusie. Een vreemd compromis, want de verkiezingsstrijd gaat dus deels tussen politici die na afloop één fractie gaan vormen. Dat worden gekke debatten.
Schepje bovenop
De partijbesturen van GroenLinks en PvdA hebben er nu een schepje bovenop gedaan. In de oude situatie konden alle afdelingen naar eigen inzicht meedoen aan de verkiezingen voor de gemeenteraad en kwam pas daarna een besluit over de definitieve fusie. Nu is dat andersom. Dit betekent dat er in juni besloten kan worden tot samengaan, waarna GroenLinks en PvdA in sommige gemeenten toch afzonderlijk meedoen aan de lokale verkiezingen. Hoe dat uit te leggen?
De partijvoorzitter van GroenLinks – Katinka Eikelenboom – doet in het Volkshotel een poging. Het is een moeilijke avond: de leden blijven met vragen komen en als de moderator na een klein uur verder wil met de rest van het programma, willen ze er langer over doorpraten. Ze krijgen hun zin. Dit gaat namelijk over ‘de opheffing van GroenLinks’. De agendapunten over nieuwe bestuursleden en de financiële situatie van de afdeling moeten maar wachten.
Beetje gek: achter Eikelenboom is een slide geprojecteerd met de tekst ‘Landelijke samenwerking met PvdA’, terwijl het proces nadrukkelijk gaat over fusie. De partijvoorzitter praat over ‘een principebesluit’ op het gezamenlijke congres van juni en de zorgvuldige voorbereiding door middel van gesprekken met leden. Er is ook onderzoek gedaan. Omdat we nu te maken hebben met ‘een vreselijk kabinet’ dat de rit vast niet uit zal zitten, is het goed het fusieproces te versnellen.
Onverwachte steun
Er is ook kritiek, dat weet Eikelenboom wel. Het interessante is: die helpt haar bij haar missie. Er staat een kritisch artikel in De Volkskrant met PvdA-kopstukken van jaren geleden. Ze zijn mordicus tegen de fusie en komen regelmatig met verwijten die GroenLinks geen recht doen, bijvoorbeeld dat de partij niet voor de lage inkomens opkomt. Eikelenboom is er vast mee in haar nopjes: GroenLinks’ers willen ongetwijfeld niet dood in de hoek van Hans Spekman en Gerdi Verbeet gevonden worden.
Het aantal leden is wederom toegenomen, legt de partijvoorzitter uit. Er zijn er in één dag een paar honderd bijgekomen en er hebben maar drie mensen opgezegd. GroenLinks heeft nu 48.000 leden en dat zijn er meer dan ooit. Samen met de PvdA zijn er straks wellicht 100.000 leden. Dat hier nogal wat dubbelleden tussen zitten, daar heeft inmiddels niemand het nog over. Eikelenboom vervolgt dat het duidelijk is dat de mensen de hoop op GroenLinks-PvdA hebben gevestigd.
In het betoog van de partijvoorzitter valt nog een zinnetje op: er bestaat ‘binnen het partijkader’ aarzeling over de fusie, zegt ze. Nu is dit natuurlijk niet zo’n duidelijk afgebakende groep, maar je zou grosso modo kunnen zeggen dat dit iedereen is die een functie bij GroenLinks heeft: verkozen volksvertegenwoordigers, partijbestuurders en actieve leden. Wat is er met deze groep aan de hand?
De tussengroep
Bloedgroepdenken is bij fusies vaak niet erg constructief, maar werkt wel verhelderend. De landelijke top van beide partijen vindt de fusie een goed plan en dat is logisch, want zij geven de samenwerking nu al vorm. De enthousiastelingen vind je bijvoorbeeld in beide Kamers. De gewone leden zien vooral deze voorstanders en hobbelen daar massaal achteraan. Er is echter nog een soort tussengroep: het lokale partijkader dat nog aan de samenwerking moet beginnen.
We horen Eikelenboom zeggen dat er ledengesprekken zijn. Het lokale partijkader blijkt echter overgeslagen: een man wil weten hoe de fusie zich verhoudt tot gemeenten waar GroenLinks en PvdA niet samen aan de gemeenteraadsverkiezingen meedoen. De partijvoorzitter predikt eigen beslissingsruimte: men gaat hier zelf over. Na de fusie komt er weliswaar één partijafdeling per gemeente, maar de fracties kunnen los blijven bestaan, tenzij ze anders beslissen. Ze hebben immers een eigen mandaat.
We luisteren naar de voorzitter van de afdeling Weesp, een gemeente die nog maar kortgeleden aan Amsterdam werd toegevoegd. Hij wil weten hoe gedacht wordt over kleine afdelingen. Ze zijn volgens hem niet betrokken bij het proces. Eikelenboom geeft toe dat niet iedereen is geconsulteerd. Er komt nog een andere vrouw aan het woord die nadrukkelijk zegt dat er niet is gepraat met kaderleden. Ze wordt niet tegengesproken.
Weglopers
Het probleem is in Amsterdam niet zo ingewikkeld: GroenLinks is erg groen, erg links en erg activistisch. Dat past qua cultuur, toon en uitstraling helemaal niet bij de PvdA. Een stadsdeelbestuurder vraagt wat de positionering wordt. GroenLinks was altijd links van links, maar is de nieuwe partij dat ook? Moeten de GroenLinks’ers straks de status quo gaan verdedigen waar ze eigenlijk tegen zijn? Eikelenboom belooft dat er in juni ‘een kernwaardendocument’ is.
Raadslid Jenneke van Pijpen kwam op het partijcongres van twee jaar geleden met een motie die de zelfstandigheid van GroenLinks bepleitte. Die werd aangenomen, maar nu gaat het toch een andere kant op, zegt ze, terwijl de situatie helemaal niet is veranderd. Ze schiet vol: er lopen door dit proces mensen weg en dat doet pijn: je wilt iedereen erbij houden en dat lukt niet. Er volgt opvallend hard applaus: het is eigenlijk de enige keer dat er deze avond enthousiast wordt geklapt.
De woorden van Van Pijpen zijn een uitnodiging aan Eikelenboom om de waarheid te vertellen: GroenLinks zal ophouden te bestaan, maar er komt iets nieuws voor terug. Het is de bedoeling dat dat proces energie en inspiratie geeft en dat dat mensen bij de partij houdt, al zullen er ook mensen afvallen. Dit is de eerlijkste beschrijving van de fusie in tijden, maar de reactie van de zaal is lauw.
Belangrijke vraag
Van Pijpen stelt ook nog even de vraag waar alles om draait. Er zijn allerlei vormen van samenwerking met andere linkse partijen mogelijk. Je zou kunnen denken aan een federatie, een alliantie of een stembusakkoord. Links zou elkaar kunnen vasthouden in plaats van bevechten, maar zijn dit soort alternatieven overwogen? Je hoort alleen over fusie en dat proces dendert maar door, maar er zijn veel meer manieren om samen op te trekken die misschien wel beter zijn. Waarom hoor je daar nooit over?
Eikelenboom zegt dat er al een alliantie bestaat, namelijk de huidige samenwerking. Het idee van zo’n lossere samenwerking is verder van ze af komen te staan. Een aantal fracties is al gezamenlijk, maar de partijorganisaties zijn zelfstandig en dat levert problemen op. Dit is een hele interessante manier van denken: over wie gaan deze zinnen? Exact: dit is de mening van de landelijke partijtop, niet die op lokaal niveau, want die is bij het consulteren overgeslagen.
Over andere samenwerkingsvormen horen we helemaal niks meer en dan is het gesprek met Eikelenboom afgelopen. In het vervolg van de vergadering worden er commissies ingesteld, waaronder eentje die ‘het meest groene verkiezingsprogramma ooit’ gaat schrijven. Dat klinkt nog niet als een partij die straks samen met de PvdA één fractie vormt, laat staan ermee fuseert.
Beeld: Katinka Eikelenboom spreekt GroenLinks Amsterdam toe. Foto: Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.