Zullen we ooit nog iets horen van Sahra wagenknecht?
In Nederland schieten nieuwe partijen als paddestoelen uit de grond, in Duitsland niet. De oorzaak is de daar geldende kiesdrempel van vijf procent. Gelijkgezinde politici kunnen beter samenwerken dan dat ze een eigen club oprichten: die komt toch niet in de Bondsdag. Toch was het dertien maanden geleden zover: de oprichting van de Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW). Het is de schepping van de naamgever, een voormalige prominent van de uiterst linkse Die Linke. Na jarenlange interne strijd is Wagenknecht voor zichzelf begonnen.
Hoe kansrijk is zo’n missie? Heel Duitsland kende Wagenknecht al jaren en dus was haar nieuwe partij niet op voorhand kansloos. Dat bleek ook wel uit de peilingen: ze stond een tijdlang boven de kiesdrempel, in tegenstelling tot Die Linke, waar ze zich van afsplitste. Successen waren er ook: BSW heeft inmiddels zetels in het Europees Parlement en in drie bondslanden. In twee ervan bestuurt BSW mee. Mooie vooruitzichten voor de Bondsdagverkiezingen dus, ware het niet dat de peilingen zijn gedaald.
De stemming zit er daarom niet echt in, zondagavond in de voormalige bioscoop Kosmos in Berlijn. De locatie is niet toevallig: BSW wordt verweten pro-Russisch te zijn, onder andere omdat de partij Russisch gas wil kopen. BSW is vooral populair in het voormalige Oost-Duitsland, deze bioscoop was ooit een prestigeproject van de DDR en ligt aan de Karl Marx Allee. Echt druk is het aanvankelijk niet. Tot een half uur voor de start lopen er meer journalisten dan aanhangers. Het applaus voor een van de partijvoorzitters is mager.
Veel goed nieuws
Die voorzitter heeft vooral goed nieuws: er is in dertien maanden heel veel neergezet, de resultaten bij meerdere verkiezingen waren goed en er zijn heel veel vrijwilligers bereid geweest om in weer en wind posters te plakken. De ondertoon is duidelijk: BSW is een groot succes.
De deuren van Kosmos zijn om vier uur open en om zes uur komt de exit-poll. In Duitsland doet men dit allemaal uren eerder dan in Nederland, waar het altijd nachtwerk wordt. In Kosmos zitten hordes journalisten te wachten. Gelukkig zijn er hapjes: pizza’s in de vorm van donuts, plus bladerdeeg, pretzels, poffertjes en bakjes vers fruit. Drinken doet men opvallend weinig: er moet contant worden afgerekend en de partijleden hebben weliswaar muntjes gekregen, maar daar kun je geen alcoholische dranken mee krijgen.
Dan is het zes uur. De zaal kijkt ademloos naar de eerste exit poll. Een presentator zegt dat de peiling wel representatief en nauwkeurig is, maar geen uitsluitsel geeft of partijen de kiesdrempel hebben gehaald. Die opmerking blijkt nodig: BSW staat op 4,7%, de liberale FDP op 4,9%. De zaal juicht voor de BSW-uitslag alsof de kiesdrempel gepasseerd is. Ook de Groenen – die verliezen – krijgen een juichende ontvangst. Die Linke dan weer niet, terwijl die partij het dichtst bij BSW staat.
Drukke maanden
Twee partijbestuurders geven een eerste reactie en noemen de exit poll een prachtig resultaat. Het was ontzettend veel werk om de partij te beginnen. Hoe het ook afloopt, BSW stopt niet, want deze is opgericht om een blijvertje te zijn. Het blijft sowieso een spannende avond, zeggen de bestuurders. Dat blijkt wel: op een groot scherm zien we een herberekening waarbij BSW inmiddels op precies vijf procent staat, op Twitter gaat een schema rond waar de partij de kiesdrempel juist niet haalt. Welke van de twee klopt is niet te zeggen.
Dan loopt Wagenknecht zonder enige aankondiging het podium op. Ook de journalisten zien het pas op het laatste moment. Ze snellen zich naar voren. Wagenknecht is heel blij met de sfeer van deze avond en ze is sowieso ontzettend tevreden over de campagne. Weer dankwoorden aan iedereen: BSW had vier verkiezingen gepland: voor drie bondslanden en het Europees Parlement. Daarna zou er eindelijk tijd zijn om de partij op te bouwen. Maar toen viel de regering-Scholz.
Geen lucht, geen personeel, geen structuur en geen geld, dat is de samenvatting van hoe de campagne verliep, aldus Wagenknecht. Toch waren er bijeenkomsten met volle zalen en een heleboel vrijwilligers. Dat BSW in ieder geval in de buurt van de vijf procent heeft gescoord laat zien dat mensen een alternatief willen, denkt ze. De politiek heeft sowieso veel mensen in de steek gelaten en daarom moet BSW verder, of men de Bondsdag haalt of niet. Dat voelt als een verplichting. Applaus.
Onzekere toekomst
Wagenknecht denkt dat de onzekerheid nog wel even zal duren. De zaal kan dus feest vieren, of het nou is omdat BSW in de Bondsdag zit of omdat de partij sowieso een blijvertje is. Weer applaus en gejuich. Wagenknecht vindt dat er sowieso reden is om te borrelen, maar je kunt ook zeggen dat er sowieso reden is om over de toekomst te twijfelen. De belangrijkste reden is misschien wel de zaal: BSW heeft qua leeftijdsopbouw overduidelijk de toekomst niet. Het is een enorm verschil met Wagenknechts oude partij Die Linke.
Een man zegt dat deze dag sowieso historisch is. Ook als BSW de Bondsdag niet haalt is er nog nooit in het moderne Duitsland zo snel een partij met zoveel succes uit de grond gestampt. Dat klopt en groeikansen zijn er ook. Toch knaagt er iets: een nieuwe partij heeft een geheel eigen dynamiek, met interne ruzie door een gebrek aan structuur, interne democratie of beginselen, de komst van baantjesjagers die alleen hun eigen belang nastreven en een leider die niet over de juiste kwaliteiten blijkt te beschikken.
In Nederland kennen we die problemen van nieuwe partijen inmiddels, in Duitsland niet. Hier is een nieuwe partij immers een unicum. Of BSW het beter zal doen dan de vele nieuwe partijen in Nederland is niet te zeggen, maar dan moeten we wel ooit nog iets van de partij horen: de kiesdrempel blijkt maandagochtend nipt niet gehaald.
Beeld: Sahra Wagenknecht, zaal in Kosmos, eerste exit poll. Foto’s: Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.