De Freie Wähler maken meer kans op zetels in de Bondsdag dan Volt
Heeft het zin om als kleine partijen mee te doen aan de Bondsdagverkiezingen? Deze zaterdag staat op de Königsplatz in Augsburg een tentje van de Freie Wähler, een zogeheten kleinpartei met een conservatief-liberaal profiel. In de campagne voor de Bondsdag gaat het om grote partijen als CDU, SPD en AfD. De Freie Wähler komt er niet aan te pas. Op de Königsplatz staat kandidaat Michael Wörle, burgemeester van het nabije Gersthofen. Hij hoopt als ‘direct kandidaat’ voor de Freie Wähler in de Bondsdag te komen. Hoe kansrijk is dat?
Onwillekeurig denk je aan die andere kleinpartei: Volt Duitsland. Deze komt in geen enkele peiling voor, is niet of nauwelijks op televisie en moet zich tevreden stellen met een enorme hoeveelheid posters die her en der in het land door vrijwilligers zijn opgehangen. Dat laatste is nauwelijks onderscheidend: alle partijen hangen grote hoeveelheden posters op en Volt komt daar maar nauwelijks bovenuit. Is er een kans dat partijen als Volt of de Freie Wähler na zondag in de Bondsdag zitten?
Duits kiesstelsel
Om deze vraag te beantwoorden moeten we ons verdiepen in het Duitse kiesstelsel. Dat is best ingewikkeld: niet alleen omdat het aanzienlijk afwijkt van Nederland, maar ook omdat de regels bij deze verkiezingen zijn veranderd. Anders dan in Nederland hebben Duitsers twee stemmen. De eerste is die voor een kandidaat uit hun eigen kiesdistrict, die zoals Wörle met een ‘direct mandaat’ in de Bondsdag willen komen. Elk kiesdistrict – daar zijn er 299 van – kiest een eigen kandidaat die met zo’n mandaat naar de Bondsdag mag.
Met hun tweede stem bepalen kiezers de zetelverdeling in de Bondsdag. Daarbij geldt een drempel van vijf procent. Er is echter een uitzondering: partijen die drie direct mandaten halen komen toch met een fractie in de Bondsdag. De vorige verkiezingen deed Die Linke dat: de partij haalde de kiesdrempel net niet, maar kwam wel in de Bondsdag. Kleine partijen proberen daarom ook minstens drie direct mandaten binnen te slepen. Dit is een optie voor alle partijen die mogelijk de kiesdrempel niet halen, inclusief de kleinparteien.
Tijd om een vergelijking te maken tussen Volt en de Freie Wähler. Volt heeft in Duitsland drie zetels in het Europees Parlement en heeft in tientallen steden een kleine fractie in de gemeenteraad. Het is logisch dat Volt juist daar zetels heeft gehaald: daar is geen kiesdrempel. Volt doet het in Duitsland electoraal vrijwel altijd slechter dan Volt in Nederland. In Duitsland moet de partij overal minstens vier partijen voor zich laten, zo niet meer. In die positie lukt het nergens om een direct mandaat binnen te slepen.
Lokale bekendheden
De Freie Wähler heeft eveneens drie zetels in het Europees Parlement en heeft in Beieren een opvallend grote fractie. De partij zit daar ook in de coalitie en levert de vice-minister-president. Deze man – Hubert Aiwanger – is bij deze verkiezingen kandidaat voor de Bondsdag. De andere kandidaten die direct de Bondsdag in willen zijn ook lokale bekendheden: naast Wörle en Aiwanger zijn dat Indra Baier-Müller,Landratin Oberallgäu en Peter Dreier, Landrat in Landshut.
Wörle heeft er alle vertrouwen in, zegt hij op de Königsplatz in Augsburg. De Freie Wähler zijn inmiddels vertegenwoordigd in een tweede Bondsland en dus groeiende. Hoe realistisch de komst naar de Bondsdag is? Het is voor buitenstaanders nauwelijks in te schatten, maar we weten wel dat dit de Freie Wähler de grootste kleinpartei is van een hele reeks aan clubjes en partijtjes die sowieso geen kans maken. In Augsburg staat een standje van een ecologisch-democratisch partij en hangen posters van een marxistische splinter.
Voor veel van deze initiatieven gaat het hooguit om de lange termijn: de kiesdrempel haalt men sowieso niet en de kans op een direct mandaat is ook nul. De enige partij die misschien in aanmerking komt is de Freie Wähler, die in ieder geval in Beieren een stevige achterban heeft. Geen van de kleine concurrenten kan op een dergelijke hoeveelheid stemmers rekenen. Rara welke kleinpartei maakt de meeste kans om de Bondsdag te halen?
Kemal Rijken sprak vandaag met Michael Wörle van de Freie Wähler.
Beeld: vlag van de Freie Wähler in Augsburg, poster van Hubert Aiwanger. Foto’s: Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.