Sahra Wagenknecht: een vreemde combinatie van Forum en de CPN
De drukte valt toch wat tegen bij de Stadthalle in Bielefeld. De zaal stroomt wel vol, maar het duurt opvallend lang. Hier komt maandagavond Sahra Wagenknecht langs voor een verkiezingsbijeenkomst. Vroeger zat ze bij het uiterst linkse Die Linke, maar sinds ruim een jaar heeft ze haar eigen partij: de Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW). Het is een van de grote vragen van de verkiezingen van aanstaande zondag: komt haar nieuwe partij in de Bondsdag?
Slecht nieuws: het leek er maandenlang op dat Wagenknecht de kiesdrempel zou halen en haar voormalige partij niet, maar dat is inmiddels andersom. Het zat Wagenknecht aanvankelijk mee: BSW stond boven de kiesdrempel van vijf procent, haalde meerdere zetels in het Europees Parlement, scoorde goed bij de verkiezingen in drie bondslanden en bestuurt er soms inmiddels mee. Maar nu de Bondsdagverkiezingen naderen is Die Linke in de peilingen gestegen en BSW gedaald.
Heeft Wagenknecht een functionerende partijorganisatie? We hebben in Nederland veel ervaring met partijen die rond een persoon zijn gebouwd, in Duitsland niet. Wij hebben immers Geert Wilders, Caroline van der Plas en Pieter Omtzigt. Hun partijen zijn inhoudelijk en organisatorisch verschillend, maar ze hebben wel iets gemeen: ze zijn intern allemaal in meer of mindere mate ondemocratisch. Ze ontberen een grote groep leden – of hebben die helemaal niet – die de partij dragen.
Een brakke organisatie
Hoe Sahra Wagenknecht haar partij heeft georganiseerd is deze maandagmiddag niet duidelijk, maar deze lijkt overeen te komen met nieuwe partijen in Nederland. Er is geen stevige organisatie, soms alleen al omdat deze in opbouw is en de verkiezingen te vroeg komen. De avond verloopt rommelig: de voorlichter kan de toegestroomde pers niet eens vertellen via welke ingang ze naar binnen mogen. Van de week kwam Wagenknecht in Wuppertal niet opdagen. Professioneel is anders.
In Duitsland wreekt dit alles zich om een hele belangrijke reden: partijen hebben overal in het land lokale kandidaten nodig. Deze week bleek in Berlijn hoe dat er bij BSW uitziet: die kandidaten zijn er wel, maar er is geen organisatie die ze ondersteunt, ze zijn onbekend of hebben geen duidelijke achterban, laat staan lokale aantrekkingskracht. Alles moet bij BSW komen van de leider. De partij heet dan ook naar Wagenknecht: ze moet het letterlijk in haar eentje doen.
Het gevolg is simpel: andere partijen hebben in verschillende steden lokale kandidaten op de posters staan, BSW komt telkens aan met de voorvrouw. Ook verkiezingsbijeenkomsten draaien om haar. Dit is alleen al een probleem omdat ze niet overal tegelijk kan zijn. In Bielefeld draait meer dan de helft van de bijeenkomst om Wagenknecht, de rest van de tijd gaat naar personen waarvan de lokale binding onduidelijk is. Die wordt in ieder geval niet genoemd.
Inhoudelijke koers
Waar staat BSW voor? De geschiedenis van Wagenknecht bij Die Linke verraadt veel over de koers: deze is links, al schijnt BSW zichzelf als middenpartij te willen profileren. Dat lukt niet erg: Wagenknecht houdt een betoog over de economische crisis en dat mensen hun rekeningen niet meer kunnen betalen. Het irriteert haar dat het in televisiedebatten over vanalles en nog wat gaat, maar niet over de zorgen waar gewone mensen elke dag tegenaan lopen: hun inkomen.
Het heeft er alle schijn van dat dit niet het belangrijkste thema is. Dat blijkt al uit het voorprogramma: er staat een band uit de voormalige DDR die meerdere ‘vredesliederen’ ten gehore brengt. We horen meerdere keren dat BSW beslist niet uit Poetin-verstehers bestaat. Het gaat niet om Poetin, maar om vrede in Oekraïne. Deze wordt volgens Wagenknecht door niemand nagestreefd. Zo is de EU alleen bezig met het sturen van wapens en zijn er geen serieuze initiatieven om tot vrede te komen. Enige uitzondering: dat ene telefoontje van Trump.
BSW ziet een wapenwedloop. Militaire acties in Syrië, Libië en Afghanistan hebben alleen maar ellende opgeleverd. Geen handel met Rusland geeft blijk van een dubbele moraal: Duitsland handelt met allerlei landen die oorlogen voeren en daar wordt nooit een probleem van gemaakt. Duitsland handelt toch ook met de VS, terwijl Trump de Palestijnen wil verdrijven uit Gaza, houdt Wagenknecht de zaal voor. Russisch gas in de ban doen betekent vooral de Duitse economie schaden.
Vrije meningsuiting
Dan vrije meningsuiting. Volgens BSW is het een schande dat de Amerikaanse vicepresident naar Duitsland moet komen om aan het belang daarvan te herinneren. Dit pleidooi gaat moeiteloos over in kritiek op het coronabeleid, toen een deel van de bevolking werd gediscrimineerd. Het grootste democratische gevaar komt van gevestigde partijen die niet om kunnen gaan met andersdenkenden, aldus Wagenknecht. Onwillekeurig denk je aan de doorlopende beschuldiging dat BSW uit Poetin-knuffelaars bestaat.
Er volgt nog een pleidooi tegen de media, die het verboden moet worden de publieke meningsvorming te beïnvloeden. Er worden pogingen gedaan om BSW kansloos te laten lijken, vindt een van de sprekers. Dat gebeurde eerder al bij andere verkiezingen. Toen kwamen de voorspellingen helemaal niet uit. BSW is een storende factor voor de gevestigde orde, stelt Wagenknecht, en dus proberen de media de partij kapot te schrijven, net zoals journalisten de bevolking klaar proberen te maken voor een wapenwedloop.
Er volgt een staande ovatie. Wagenknecht neemt de benen en staat zo min mogelijk media te woord. Kritische vragen? Liever niet. Zo lijkt BSW in veel opzichten een mix van de voormalige CPN en Forum voor Democratie. Of dat aanspreekt? BSW is in voormalig Oost-Duitsland best populair, maar of het genoeg is voor het halen van de kiesdrempel? In Bielefeld zit de zaal met duizend mensen vol. Het is maar hoe je het bekijkt: de zaal ernaast – die het dubbele aantal bezoekers aankan – is niet geboekt.
Beeld: Sahra Wagenknecht, promotiewagens, band in Bielefeld. Foto’s: Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.