Zelfs in Berlijn weten linkse kopstukken niet of de AfD gaat scoren
Het is koud in Köpenick, een onbekend stukje Oost-Berlijn waar nauwelijks toeristen komen. In het park spelen kinderen in de sneeuw. Op steenworp afstand vindt in een kraakpand het Wahlfest plaats: een politieke bijeenkomst voor jongeren vanwege de naderende Bondsdagverkiezingen. Die zijn al over een week. Zaterdagmiddag is speciaal: het beroemde kopstuk Gregor Gysi van Die Linke vereert de jongeren met een bezoek. Hij neemt deel aan een debat met kandidaten van CDU, FDP, SPD en de Groenen.
Dit optreden is er niet zomaar: dit kraakpand ligt in het kiesdistrict van Gysi. Hij is hier de zogeheten direct kandidaat, wat wil zeggen dat de bewoners van dit deel van Berlijn hem direct in de Bondsdag kunnen stemmen. In elk Duits kiesdistrict kunnen kiezers op een van de direct kandidaten stemmen. De kandidaat die de meeste stemmen haalt gaat direct het parlement in. Je zou het kunnen vergelijken met het systeem van voorkeursstemmen in Nederland, alleen dan een stuk ingewikkelder, maar ook plaatselijker.
In Duitsland geldt een kiesdrempel van vijf procent en het is maar de vraag of Die Linke – een soort Duitse SP – die haalt. Het is erg ingewikkeld: direct kandidaten kunnen ook verkozen worden als hun partij de kiesdrempel mist, maar dan moeten het er wel minstens drie zijn. Die Linke staat sinds kort weer boven de vijf procent, maar de afgelopen maanden was dat juist niet zo. Daarom heeft Die Linke de strategie om in ieder geval drie heren op leeftijd via een direct mandaat verkozen te krijgen. Gysi is er een van.
Tanende populariteit
Die keuze is niet toevallig: Gysi wordt al twintig jaar als direct kandidaat in Köpenick gekozen. In 2005 gebeurde dat voor het eerst. De problemen van Die Linke stapelen zich op: niet alleen is er twijfel over het halen van de kiesdrempel, ook Gysi’s populariteit is tanende. Het aantal stemmers neemt bij elke nieuwe verkiezing af: tussen 2009 en 2021 verloor hij zo’n tien procent en het aantal mensen dat hem als tweede voorkeur noteerde daalde nog harder. Hoe dat nu zit? Lokale peilingen per kieskring zijn er niet.
Gysi moet nog om een extra reden de boer op. De Bündnis Sahra Wagenknecht (BSW) is een afsplitsing van Die Linke en is er eveneens niet zeker van dat de kiesdrempel wordt gehaald. Goed nieuws voor Gysi: BSW is bij dit debat afwezig. De partij bestaat zo kort dat er geen bekende kandidaten zijn, behalve de voorvrouw. Niemand weet wie hier in Köpenick de direct kandidaat is en men heeft deze ook nog nooit gezien. Dat geeft Gysi in het debat meer speelruimte, maar BSW kan hem toch zomaar zijn zetel kosten.
En dan hebben we ook nog de rechts-extreme AfD, waarvan een aanwezige meldt dat die in dit deel van Berlijn populair is. De vorige verkiezingen bleek dat nog. Met de tanende populariteit van Gysi zou de AfD de zetel hier kunnen winnen. Daar werken de krakers niet aan mee: in het pand hangen posters en stickers tegen nazi’s en de moderator laat weten dat de partij vanzelfsprekend niet is uitgenodigd. De meest rechtse kandidaat is hier van de christendemocratische CDU, die sowieso veel minder applaus krijgt dan alle anderen.
Vijf kandidaten
Zo ontstaat een erg saai panel. Er is een jonge vrouw van de Groenen die graag over transgenders en klimaat praat. Naast haar zit de dertiger van de CDU die in deze zaal maar weinig goed kan doen. Er is ook een vrouw van nog geen dertig van de liberale FDP die een erg vrijzinnige indruk maakt. De kandidaat van de SPD heeft verstek laten gaan en heeft de voorzitter van de jongerenafdeling gestuurd. De kans dat deze kandidaten de voorkeur krijgen boven Gysi lijkt minimaal. Maar dat is niet hetzelfde als dat Gysi wint.
De hele bijeenkomst wekt de indruk dat alleen Gysi kans maakt: hij trekt het hele gesprek naar zich toe. Zijn antwoorden zijn twee keer zo lang als die van de rest en hij praat ook over allerlei thema’s waar helemaal niet naar is gevraagd. Niemand haalt het in zijn hoofd er iets van te zeggen. Slechts één keer waagt de SPD-afgevaardigde te zeggen dat Gysi ongelijk heeft. Je ziet zijn gezicht meteen vertrekken: met tegenspraak houdt hij niet eens meer rekening. Het zal wel een kwestie van gewenning zijn.
Deze middag zie je het nadeel van dit systeem van direct kandidaten: het hangt maar net van je kiesdistrict af wat dit voor lokale strijd oplevert. In Köpenick overheerst Gysi alles, maar niemand weet of dat terecht is. Tegenspraak is er in dit kraakpand niet, maar dat betekent niet dat die niet bestaat. Dat weet Gysi natuurlijk ook wel: als het debat na anderhalf uur is afgelopen kunnen de jongeren napraten met de kandidaten, maar hij moet meteen weg voor een ander debat. Hij kan het zich niet veroorloven weg te blijven.
Beeld: poster met Gregor Gysi, poster tegen Nazi’s, Gregor Gysi in debat. Foto’s: Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.