Extremistisch of niet, de AfD is in Thüringen voor velen een optie
Nergens is Alternative für Deutschland (AfD) zo populair als in Thüringen, in het voormalige Oost-Duitsland. Hier is AfD de grootste partij met zo’n 35% van de stemmen. Het is een nachtmerrie voor de politieke tegenstanders en dus zijn ze deze vrijdagavond van de partij in Ilmenau, een stadje in de buurt van Erfurt. Voor de deur van Hotel Tanne staat een enorme groep demonstranten, maar het weerhoudt een paar honderd AfD-aanhangers er niet van om de campagnebijeenkomst te bezoeken.
Deze avond illustreert hoe gewoon de AfD in Thüringen is. Als zoveel mensen op een partij stemmen, is deze per definitie normaal, of men dat nou leuk vindt of niet. In de zaal van Hotel Tanne passen zo’n vierhonderd mensen. Niet iedereen kan zitten. Het heeft er alle schijn van dat de aanwezigen een redelijke dwarsdoorsnede van de lokale bevolking vormen: ze ogen veelal als lagere en middeninkomens, mensen die je vroeger bij links zou hebben aangetroffen.
Marcus Bühl is voor de AfD lid van de Bondsdag en opent deze avond. Hij komt uit dit kiesdistrict en wil worden herkozen. Er zijn nog twee kopstukken. René Aust woont ook in deze regio: hij is Europarlementariër. De zaal is echter gekomen voor Tino Chrupalla, de fractievoorzitter in de Bondsdag. De sociale afstand is klein: Chrupalla was voordat hij politiek actief werd huisschilder en komt uit Görlitz, een ander onbeduidend stadje in voormalig Oost-Duitsland.
Brede partij
De AfD wordt in Nederland gezien als een partij van nazi’s en rechtsextremisten, en hoewel die hier zeker rondlopen, is de partij nadrukkelijk breder. Dat is het makkelijkst te zien aan de folders die hier op een tafel liggen uitgestald: ze gaan over de wolf, de middenstand, de inflatie, de pensioenen en de boeren. Dat deze partij niet gematigd is, blijkt uit de drie andere: er liggen ook folders over oorlog en vrede, de asielchaos en remigratie. Het zijn thema’s waar AfD over heel veel grenzen heengaat.
De standpunten op het podium zijn redelijk voorspelbaar: ze zouden meestal ook door Wilders kunnen worden verwoord. Het gaat over de bureaucratie van de EU, het te dure klimaatbeleid, de terugkeer van kernenergie, kritiek op de corona-maatregelen en het houden van referenda. AfD gaat soms duidelijk over Wilders heen en komt in de FvD-hoek terecht: Duitsland moet uit de WHO stappen, de hulp aan Oekraïne moet resoluut worden beëindigd en er moet weer gas worden gekocht van de Russen.
Natuurlijk gaat het vandaag ook over migratie: de Europese Unie beschermt de grenzen niet en dus moet er grensbewaking komen, liefst op een manier die burgers en bedrijven niet raakt, aldus de AfD. In Oostenrijk worden grenzen op een hele geavanceerde manier bewaakt, horen we, want daar gebeurt dat met drones. Er moet een campagne komen zodat mensen in Afrika begrijpen dat ze niet naar Europa moeten komen. De meest controversiële voorstellen over remigratie horen we niet.
Geloofwaardigheid
Voor een streng migratiebeleid kun je deze Bondsdagverkiezingen ook naar een gewone partij: CDU/CSU, waar men eveneens grenscontroles en een streng terugkeerbeleid bepleit. Het probleem is duidelijk: buiten de AfD zijn alle partijen op dit onderwerp ongeloofwaardig. Bondsdaglid Bühl roept dat CDU/CSU pas onlangs heeft ontdekt dat er een migratiecrisis is. De partij kan die niet oplossen, want met welke partijen zou CDU/CSU dat moeten doen? Andere partijen zien de urgentie niet en CDU/CSU wil niet met de AfD samenwerken.
De grote vraag is: gaat de populariteit van de AfD alleen over migratie? Het bijzondere aan deze avond in Ilmenau is dat het publiek vragen mag stellen. De eerste gaat over grensbewaking, maar daarna veranderen de onderwerpen al snel naar een mix van inkomen, werkgelegenheid en publieke voorzieningen. De ondertoon is uiterst conservatief. Een jongetje wil weten wat de AfD aan het onderwijs gaat doen en krijgt als antwoord dat ideologisch onderwijs over klimaat en gender moet worden afgeschaft.
Waar moet het onderwijs wel over gaan? Nou, over zaken die ertoe doen: ervoor zorgen dat mensen een vak leren. Er is te veel academisering, horen we. De avond vervolgt met een betoog over een overschot aan bureaucratie voor ondernemers en de onderwaardering van vakmanschap. Er is discussie over de pensioenen en of die wel hoog genoeg zijn. Wat de AfD daarvan vindt laat zich raden. Het gaat er in deze zaal vol lage en middeninkomens in als koek. Het ene applaus volgt het andere op.
Een verklaring
Vooraan in de zaal zit de lokale AfD-top tussen rode linten op gereserveerde stoelen. Een van hen staat op om de laatste vraag te stellen. Hij is lokaal bestuurder en begint een betoog over de islam. Dat is volgens hem een vrouwonvriendelijke en fascistische ideologie. Chrupalla mag reageren en houdt de boot af: geloof is privé en mensen met verschillende religies moeten vreedzaam met elkaar samenleven, zegt hij. Een opmerkelijk antwoord voor een partij die extremer is dan de PVV.
De avond is afgelopen en tientallen aanhangers verdringen zich om met Chrupalla op de foto te gaan. Het tafereel duurt bijna een half uur. Wat is dit voor partij? Je merkt hier vooral dat de AfD een echte partij is met verschillende gezichten – van relatief ‘gematigd’ tot zeer extreem – en dat die allemaal een eigen achterban bedienen. De ene AfD’er is de andere niet. Het verschil met de Nederlandse PVV is wat dat betreft groot: daar hebben alle politici hun zetel te danken aan Wilders, in Duitsland moeten kandidaten individueel de boer op.
Zo ontstaan vanzelf verschillen want in het Ruhrgebied denkt de achterban niet op alle punten hetzelfde als in Thüringen. Er is onmiskenbaar een stevige relatie tussen de populariteit van de AfD in Thüringen en de hereniging. In voormalig Oost-Duitsland is de economische ontwikkeling achtergebleven, zijn de mensen armer, voelen zich achtergesteld en niet gezien. De prominente thema’s op deze avond wijzen daarop: economie, inkomen en arbeidsmarkt zijn prominent aanwezig. De AfD ziet deze mensen wel.
Extreme tendenzen
Deze aandachtspunten zijn invoelbaar en dat mensen op zoek gaan naar politici die hun zorgen adresseren is verre van vreemd. Dat is hier wel heel ongemakkelijk, want we zijn nog steeds bij een partij die enorm extreem uit de hoek komt, politici herbergt die aan bagatellisering van de Holocaust doen, openlijk extreemrechtse elementen heeft, remigratie bepleit en ga zo maar door. Dat is hier in Thüringen extra pregnant omdat de AfD-leider in dit bondsland – Björn Höcke – bij uitstek bekend staat als een van de grootste extremisten.
Dan valt een uitspraak van Chrapulla over de islam – religie is privé – opeens heel erg op, vooral omdat de partij op andere momenten verre van gematigd is. Een vragensteller begint over Junge Alternative, de AfD-jongerenorganisatie die zo extreem is dat deze wordt opgeheven. De AfD is bang dat de organisatie anders wordt verboden. Het weerhoudt Europarlementariër Aust er niet van de jongeren ‘die zich voor de politiek inzetten’ te prijzen. Chrapulla vindt het prima dat jongeren ‘patriottisch’ zijn. Applaus.
Heel veel mensen maken zich bij een partij als deze terecht uit de voeten, maar hier in Thüringen hebben veel concurrenten afgedaan. Alle reden tot zorg.
Beeld: Drie sprekers bij AfD, AfD-folders, bord met AfD-Bondsdaglid Marcus Bühl. Foto’s: Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.