De AfD is in Duitsland niet zo normaal als de PVV bij ons

Democratie mag wat kosten, zo blijkt deze zaterdag in Neu-Isenberg, een onbeduidende voorstad van Frankfurt. Hier houdt Alternative für Deutschland (AfD) een bijeenkomst met politiek leider Alice Weidel en de nummer twee van de partij, Tino Chrupalla. In het stadje is een enorme hoeveelheid politie op de been. De Hugenottenhalle waar de AfD samenkomt ligt precies tegen een winkelcentrum aan en daar heeft zich een enorme mensenmassa verzameld. De straat is afgezet en door de vele demonstranten kun je de zaal niet bereiken.
Hoe bij de AfD binnen te komen? De politie weet het eigenlijk ook niet en adviseert de achteruitgang, maar ook de politie die daar staat opgesteld heeft geen idee. Na deze haag politiemensen sta je in het winkelcentrum waar tientallen antifa-demonstranten ‘Nazis raus’ staan te schreeuwen. Al snel komt de mobiele eenheid om ze weg te voeren. Als we een tweede haag politiemensen hebben gepasseerd is het opeens opmerkelijk stil. Je hoort de demonstranten alleen nog op de achtergrond.
De deur staat gewoon open en zo verandert de bijeenkomst in een min of meer gewoon partijcongres, alsof er helemaal geen oproer is. Het belangrijkste effect van de demonstranten is dat de zaal maar mondjesmaat volloopt. Iedereen die binnen wil komen moet door de politie worden gecontroleerd en soms ook begeleid. Een geluk bij een ongeluk is dat de Hugenottenhalle erg klein is: er kunnen hooguit vijfhonderd man in. Heel wat Nederlandse schouwburgen zijn groter. In de Jaarbeurs kan deze zaal ronddraaien.
Geen Duitse PVV
Dit is een partij die in Nederland vaak wordt vergeleken met de PVV, maar daar toch aanzienlijk van verschilt. Niet alleen is de PVV een eenmansorganisatie en heeft de AfD een echte partijstructuur, ook is Wilders relatief ‘gematigd’. De belangrijkste getuige is de samenwerking in het Europees Parlement. Daar werken veel uiterst rechtse partijen samen, zoals PVV, Vlaams Belang, Rassemblement National en Fidesz. De AfD staat nadrukkelijk buiten die samenwerking omdat de partij extremer is dan de rest.
In Duitsland is de AfD ook veel controversiëler dan de PVV bij ons. Nu CDU/CSU deze week samenwerkte met de AfD bij een stemming over een strenger migratiebeleid, is half Duitsland in rep en roer. De AfD is volgens het Verfassungsschutz deels rechtsextreem. Daar werk je in Duitsland niet mee samen en dus staat de straat in Neu-Isenberg vol demonstranten. Dit blijkt staande praktijk bij alle AfD-bijeenkomsten. Onwillekeurig denk je aan het minimale aantal Nederlandse demonstraties sinds de PVV in de regering zit.

Demonstreren, dat kunnen de Duitsers wel. Er hebben zich 1.500 demonstranten aangemeld, maar er zijn er negenduizend gekomen, horen we. De politie is niet op voldoende sterkte. Weidel spreekt volgens het programma om 17.10 uur, maar we horen al ruim van te voren dat dat later zal worden omdat ze de zaal niet goed kan bereiken. Zo wordt deze middag vanzelf een oefening in wachten. En dat is dus ook wat de zaal doet. Het programma begint uiteindelijk drie kwartier later dan aangekondigd.
Een vertrouwd programma
Het programma bestaat uit wat video’s met standpunten van de AfD en er zijn vier sprekers: Andreas Lichtert, de fractievoorzitter in Hessen, Jan Nolte, een lid van de Bondsdag uit deze regio, lijsttrekker Weidel en de tweede man Chrupalla. De speeches hebben een herhalend karakter en leveren continu applaus op van het toegestroomde publiek. Zij juichen en klappen en beginnen op meerdere momenten met Duitse vlaggen te zwaaien. De ene staande ovatie volgt de andere op. Daar zijn de vlaggen weer.
Een belangrijk standpunt van AfD gaat over het klimaatbeleid. Duurzame energie heeft allerlei nadelen, het is onverstandig dat de kerncentrales zijn uitgezet en dat Russische gas in de ban is gedaan. Duitsland is een industrieland en daarvoor is nu eenmaal goedkope energie nodig, horen we. Door alle veranderingen is die situatie verder weg dan ooit: de energieprijzen zijn veel te hoog, zowel voor de industrie als voor burgers. En dus moeten de kerncentrales weer worden aangezet en moet Nordstream – een gaspijplijn met Rusland – in ere worden hersteld.

Migratie is een ander thema: de grenzen moeten dicht en mensen die niet in Duitsland thuishoren moeten worden uitgezet. Wie dit precies zijn is niet helemaal duidelijk, maar in ieder geval iedereen die geen recht heeft om in Duitsland te zijn. De laatste tijd zijn er meerdere aanslagen geweest van asielzoekers en dus is het sluiten van de grenzen een prima manier om de veiligheid van de Duitsers te garanderen, horen we meerdere sprekers zeggen. Weer een staande ovatie.
Niet nieuw
Er zijn weinig nieuwe standpunten, deze middag. De meeste ervan kennen we in Nederland van FvD en PVV: antisemitisme is geïmporteerd door de islam, genderpolitiek is uit den boze, het corona-beleid was te streng en zou absoluut moeten worden onderzocht. AfD wil ook stoppen met de steun aan de oorlog in Oekraïne omdat die niet in het belang van Duitsland zou zijn. Trump wordt uitgebreid geprezen omdat hij de enige zou zijn die zich daadwerkelijk voor vrede inzet.
Het is duidelijk wie de grote vijand van de AfD is: de christendemocratische CDU/CSU, de partij die in Duitsland lange tijd de meest rechtse optie was. In een folder meldt de AfD dat CDU/CSU eigenlijk alleen maar slappe hap is, of het nou gaat om de aanpak van migratie, het verlagen van de prijzen voor energie, het aanpakken van de bureaucratie, het verdedigen van de vrije meningsuiting of het stimuleren dat burgers aan het werk gaan in plaats van een uitkering te ontvangen.
De CDU/CSU heeft jarenlang de tijd gehad om problemen in Duitsland op te lossen, vindt Weidel. We weten nu wel dat de partij dat niet gaat doen. De aanval op CDU/CSU laat zien dat de AfD vooral strijdt om kiezers die ook op de christendemocraten kunnen stemmen. Andersom is dat ook zo: afgelopen week deed Friedrich Merz – lijsttrekker van CDU/CSU – pogingen om AfD-kiezers te laten zien dat het ook de christendemocraten menens is met migratie. In Neu-Isenburg merk je: het origineel is vaak zelfverzekerder en meer overtuigd van zijn zaak.
Problemen
Je zou kunnen zeggen: wat is nou het grote probleem met de AfD? Deze partij heeft toch vooral overeenkomsten met de PVV? Zijn de bezwaren niet hetzelfde? Dat is deels waar, maar deels ook niet. Een groot verschil is dat de AfD ruimte geeft aan allerlei politici die banden hebben met extreme en radicale groepen, zoals deze middag Andreas Lichtert, die in verband wordt gebracht met de Identitaire Beweging. Hij staat gewoon op het podium alsof er niets aan de hand is. Ook hinderen deze contacten hem niet om een hoge functie te krijgen.

Deze onderstroom van de AfD, met allerlei mensen met extremistische contacten, is vandaag in Neu-Isenburg niet goed zichtbaar, maar dit probleem is in Duitsland wel algemeen bekend. Het meest zichtbare bewijs dat AfD problematisch is, is de doorlopende leus ‘Alice für Deutschland’ – spreek uit als ‘Allies’. Deze lijkt opvallend veel op de nazi-leus ‘Alles für Deutschland’. Je zou het een hondenfluit kunnen noemen waar gewone partijen veel afstand van willen houden, maar waar men hier geen enkel probleem mee lijkt te hebben.
Daar komt nog iets bij. Weidel wil als bondskanselier – de kans dat ze dat wordt nadert de nul – op de eerste dag de grenzen sluiten, uit het Europese asielsysteem stappen, uit de WHO vertrekken en het klimaatakkoord van Parijs in de prullenbak gooien. Echt afwijkend van collega-partijen op uiterst rechts zijn deze standpunten niet, maar het gaat hier niet om een land dat weinig macht in de EU heeft, zoals Denemarken of Slowakije, maar een land dat de koers van de EU jarenlang heeft bepaald en bepalend zal blijven.
Dat is toch een reden om je extra zorgen te maken.
Beeld: Alice Weidel in Neu-Isenberg, demonstratie tegen de AfD, zaal met de AfD-aanhangers, AfD-posters. Foto’s: Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.