De Duitse sociaaldemocratie is nog steeds springlevend
Kun je twee partijen wel met elkaar vergelijken? Die vraag dringt zich deze zaterdag nadrukkelijk op in Berlijn, bij de Parteitag van de SPD. Dit is het partijcongres van de Duitse sociaaldemocraten, de zusterpartij van de PvdA. De SPD leverde de laatste jaren de Bondskanselier – Olaf Scholz – en is in de peilingen de derde, na de christendemocraten (CDU) en de Duitse PVV (AfD). Uit alles blijkt dat de SPD relevant is, precies het tegenovergestelde van de PvdA, die om relevant te blijven maar met GroenLinks is gaan fuseren.
Dit congres vindt plaats in de CityCube, een modern gebouw dat veel wegheeft van de Nederlandse Ziggo Dome, aan de rand van de Berlin Messe. Er zijn honderden mensen en tientallen journalisten. De belangrijkste reden voor dit congres is het aanwijzen van lijsttrekker Scholz, die een tweede termijn als Bondskanselier ambieert, plus het vaststellen van het verkiezingsprogramma. Waar veel sociaaldemocratische partijen in Europa op hun laatste benen lijken te lopen, geldt dat vooralsnog niet voor de SPD.
Voor de CityCube staan allemaal actievoerders. Er is een actie van jongeren die vinden dat de SPD te weinig oog heeft voor hun generatie, er zijn wat klimaatdemonstranten en een paar anderen willen meer transparantie over de partijfinanciering. Ook staan er wat Palestina-demonstranten die de SPD kennelijk te slap vinden ten aanzien van het Israëlische optreden in Gaza. Tenslotte staat er een grote truc met de tekst SOS, omdat de Duitse economie in gevaar is. Echt goed gaat het inderdaad niet.
Afgevaardigden
Dit congres is niet echt vergelijkbaar met Nederlandse versies. Traditionele partijen werken in Nederland met een vorm van ledendemocratie waarbij ieder lid naar het partijcongres kan komen om te stemmen over allerhande voorstellen. Bij de SPD is dat niet zo: dit is een congres met afgevaardigden en als je er langer over nadenkt is dat ook logisch: Duitsland is zo groot dat leden op enorme kosten worden gejaagd als ze hiernaartoe zouden moeten komen. Het is de vraag of ze zouden komen.
De tientallen journalisten uit binnen- en buitenland zitten achterin de zaal en daarvoor zitten leden die uit interesse lijken te zijn langsgekomen, maar verder geen formele functie hebben. Vooraan zijn gereserveerde zitplaatsen voor de afgevaardigden uit de verschillende deelstaten of Bündeslander. Er is zelfs een plattegrond van gemaakt. Daaruit blijkt waar het zwaartepunt van de SPD ligt: in Nordrhein Westfalen, de regio waarin het roergebied ligt, met steden als Keulen en Düsseldorf.
Het programma is voor een congres vrij kort – vijf uur – en bestaat voornamelijk uit toespraken van bekende partijgenoten. De hoofdrol is voor Scholz, die tijdens een langdurige staande ovatie binnenkomt. Hij houdt een speech van zo’n drie kwartier en daarin komen heel veel politieke thema’s terug. Een echt begenadigd spreker lijkt hij niet te zijn: er valt in ieder geval niets te lachen. Het applaus van de aanwezigen is er niet minder om. Steeds weer valt die ene term: de sociaaldemocratie.
De sociaaldemocratie
Scholz praat – net als andere sprekers – over de opkomst van extreemrechts, waaronder de kans dat Oostenrijk een kanselier van de FPÖ krijgt. Dat is onacceptabel, horen we. De naam van de partij die inmiddels de tweede van Duitsland is, valt niet of nauwelijks. Dat hoeft ook helemaal niet, want de SPD heft zichzelf nog liever op dan daarmee samen te werken, hoe groot de AfD ook wordt. Daarin lijkt de SPD ook niet anders dan de rest van het partijpolitieke spectrum.
Zo zijn deze Bondsdagverkiezingen een beetje vreemd. Scholz wil een nieuw mandaat als kanselier en daarvoor moet de SPD winnen. Als de AfD de grootste partij wordt is er geen coalitie te maken. De kans dat de christendemocraten winnen is het grootst. CDU wil ook niet met de AfD en een coalitie met de Groene partij ligt in de eigen gelederen slecht. Dat betekent dat ook bij verlies van de SPD er straks een coalitie met de sociaaldemocraten komt. De speeches suggereren vooral een tweestrijd met de CDU.
Scholz houdt een speech vol financieel-economische voorstellen. Zo wil hij niet tornen aan de pensioenen en wil het minimumloon omhoog. We horen dat een goede sociale zekerheid samen kan gaan met investeren in de economie. Het CDU is ontzettend rechts, horen we telkens. De christendemocraten zijn bovendien erg populistisch. Scholz vindt dat er de laatste jaren veel is gerealiseerd en dus wil hij door, al merkt hij wel op dat zijn oude coalitie eigenlijk beter eerder had kunnen vallen.
De PvdA
De Duitsers klappen veel langer voor hun politici dan de Nederlanders, zo blijkt hier in Berlijn. Er komen meerdere politici uit de deelstaten aan het woord die delen van Scholz’ verhaal grofweg herhalen. Andere punten: Oekraïne blijven steunen, geen verdeeldheid onder de bevolking zaaien en geen voorstellen die de grenzen dichtgooien. Een enkele keer gaat het ook over klimaat: er moeten maatregelen genomen blijven worden, zo vindt Scholz. Onder zijn leiding zal dat ook het geval zijn.
Opeens ben je weer met je gedachten in Nederland, waar GroenLinks en PvdA een rood-groene partij aan het vormen zijn. Die fusie lijkt logisch: beide partijen zijn rood en groen. Toch is er een probleem: beide partijen legden voorheen altijd andere standpunten in de etalage. Al was de PvdA duurzaam, de marketing ging over iets anders. Hier in Duitsland zie je dat ook: de SPD is voor klimaatbeleid en wil daarin investeren, maar legt dat niet in de etalage, laat staan dat er een fusie voor nodig is. Scholz noemt klimaat als laatste.
De SPD probeert Duitsers van alle rangen en standen vooral aan te spreken met een financieel-economisch programma, niet met klimaat, al wil de partij daar wel iets aan doen. Het is wat dat betreft net de oude PvdA. Of de SPD zich daar populair mee maakt moeten we nog zien: misschien is ook in Duitsland de implosie van de sociaaldemocratie aanstaande. Of het SPD-verhaal geloofwaardig is na het beleid van Scholz? Idem. Tegelijk denk je: het gaat hier in ieder geval beter met de sociaaldemocratie dan bij ons.
Beeld: SPD-scherm, actievoerders voor de CityCube, congreszaal en SPD-letters. Foto’s Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.