Past de VVD wel in een PVV-coalitie? Deze vraag dringt zich op in The Three Sisters, een kroeg aan het Plein in Den Haag, waar de lokale VVD en JOVD een politiek café organiseren met Eric van der Burg. Hij is perfect gekozen: Van der Burg heeft zich weleens kritisch uitgelaten over de coalitie, staat bekend als een linkse VVD’er en werkte als staatssecretaris aan fatsoenlijk asielbeleid, waaronder de spreidingswet. Nu moet hij als Kamerlid aanzien hoe zijn werk door zijn opvolger wordt afgebroken.

Zou Van der Burg vanavond het achterste van zijn tong laten zien? Natuurlijk niet: een politiek café is niet bedoeld om gasten kritisch door te zagen over hun standpunten, principes en consistentie. Er is zelfs een extra reden: de Haagse VVD heeft wel een commissie ‘intern debat’, vertelt een van de leden, maar die blijkt niet de organisator van deze avond. De commissie organiseert aanstaande vrijdag wel een avondje over Mark Rutte. Zou het interne debat daarover moeten gaan, vraag je je af.

De sessie van dinsdagavond heet Politiek & Pils en dat is ook precies wat het is: er is een politicus en er is pils. Intern debat is het niet. We luisteren naar de persoonlijke geschiedenis van Van der Burg, zijn politieke start in Amsterdam Zuidoost en zijn visie op stadsdelen. Het is moeilijk je gedachten erbij te houden: dit is toch de man die diep van binnen gruwt van de PVV-coalitie die hij tegelijk moet steunen? Hij zou daar toch bij uitstek verstandige dingen over kunnen zeggen?

Geen woord

Het gaat er nauwelijks over. Van der Burg vertelt over zijn tijd in Amsterdam dat sommige mensen hard schreeuwen en anderen stil in een hoekje wegkwijnen omdat ze geen stem hebben. Van der Burg is dan wel VVD’er, vertelt hij, maar hij wil zich voor die mensen zonder stem inzetten. Het gaat vervolgens geen seconde over de minderheden die al twintig jaar moeten aanhoren dat de PVV hun grondrechten wil afpakken. Zijn dat wellicht mensen ‘zonder stem’?

De leden zijn er niet nieuwsgierig naar. Van der Burg doet tegenwoordig buitenlandbeleid. Hij denkt dat Trump zich meestal aan zijn verkiezingsbeloftes houdt. Hij wil een handelsoorlog met China, Israël laten doen wat Netanyahu maar wil en geen hulp meer aan Oekraïne, al zou het best kunnen dat Trump wel wapens wil verkopen. Je zou in Trump ook een bedreiging voor de Amerikaanse rechtsorde kunnen zien, maar van die insteek blijft Van der Burg weg.

De leden vragen er niet naar. Van der Burg praat over het arrestatiebevel tegen Netanyahu, hetgeen enigszins tandenknarsend door de VVD wordt gesteund, want rechterlijke uitspraken moet je uitvoeren. Vragen volop. Wat moet het kabinet doen als Netanyahu van Trump straks ‘zijn gang mag gaan’? Hoe zit het dan met internationale afspraken? Wat moeten we er trouwens van vinden dat Wilders illegale nederzettingen wil bezoeken? Past dat binnen de rechtsstaatverklaring?

Niet in dit kabinet

De VVD-leden zwijgen in alle toonaarden. Over de opkomst van radicaal rechts meldt Van der Burg dat andere partijen problemen beter moeten oplossen en dat burgers dan vanzelf anders gaan stemmen. Hij was zelf aanvankelijk voor een middenkabinet, totdat hij op de verkiezingsavond zag dat de winst van de PVV extreem groot was. Toen kon Wilders niet meer genegeerd worden. Van der Burg wilde liever gedogen, maar het liep anders. Zelf in dit kabinet plaatsnemen? Nee, dat is geen optie.

Dan wordt het eindelijk interessant. De interviewer wil weten wat verantwoordelijkheid nemen in dit geval betekent. Van der Burg vindt het te makkelijk om weg te lopen. Als je aan de zijlijn staat blijven je handen schoon, maar schaad je je collega’s: ‘de VVD is ook gewoon mijn club’, aldus Van der Burg. Hij noemt zijn goede band met Yesilgöz. Hij gooit er een vergelijking met Ajax in: ook een voetbalclub kent goede en slechte tijden. Ook in moeilijke tijden moet je in je club investeren.

‘Het is niet automatisch fijn’, horen we hem zeggen. Het gaat niet allemaal goed, maar dat ligt niet eens alleen aan de PVV. Ook NSC kan er wat van. Dat geeft soms ‘brand- en schuurplekken’. Iemand in de zaal mompelt ‘respect’. Helaas: geen mogelijkheden om deze persoon door te zagen op waar we nu precies respect voor moeten hebben. Een vrouw wil vervolgens weten wat Van der Burg nog wil bereiken in de politiek. De impliciete boodschap is duidelijk: stoppen met dat kritische gedoe, laten we vooruitkijken.

De afdronk

Het zat er een beetje in: de Haagse VVD heeft wel een commissie ‘intern debat’, maar organiseert geen debatten over de coalitie. Gesprekken over dit onderwerp worden overgelaten aan het informele circuit, waardoor ze niet zo belangrijk lijken, maar vroeg of laat alsnog tot een uitbarsting komen. Je voelt de impliciete norm: we zijn nou eenmaal in de Wilders-constellatie mee gaan doen, dus nu niet meer zeuren, resultaten halen en hopelijk de volgende verkiezingen winnen.

In deze zaal komt het bij niemand op dat Van der Burg zowel een zegen als een probleem is. Hij laat tenminste nog zien dat dit geen normale coalitie is, maar daar blijft het bij. De echte vraag is natuurlijk waar zijn rode lijnen liggen en wat hij doet als die worden overschreden. Waarom kiest hij eigenlijk voor de strategie om te blijven zitten en alleen mondjesmaat met kritiek te komen? Waarom doet hij niet wat Ad Koppejan en Kathleen Ferrier bij het CDA deden ten tijde van Rutte-1?  

De VVD-leden willen het niet eens weten. Pas aan het einde van de avond begrijp je waarom. Ik hoor JOVD-leden zeggen dat er geen probleem is met de PVV-coalitie omdat Wilders niet al zijn plannen kan uitvoeren. Er zijn immers andere afspraken gemaakt. Dat het aan tafel zetten van zo’n partij een eerste stap in de richting van de PVV-plannen is, wordt voor het gemak even vergeten. Koppejan en Ferrier? Nooit van gehoord. Als u een voorbeeld zoekt van normalisering van uiterst rechts, weet u waar u moet zijn.

Beeld: Eric van der Burg bij Politiek & Pils. Foto: Chris Aalberts.

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.