De VVD verlangt hevig terug naar de tijd van Mark Rutte
Het VVD-congres loopt deze zaterdag hopeloos uit. De borrel zou om half vijf beginnen, maar partijvoorzitter Eric Wetzels begint op dat tijdstip pas aan het agendapunt contributieverhoging. Daarna bespreekt het congres het jaarplan. Je vraagt je af of de VVD op dit moment niets urgenters te bespreken heeft. Een paar journalisten blijven ondanks de saaiheid tot het bittere eind: ze weten al dat Mark Rutte straks wordt benoemd tot erelid. Het is het enige echt relevante nieuws van deze lange dag.
Als de agenda is afgewerkt bedankt Wetzels de onlangs vertrokken Europarlementariërs en bewindspersonen en komt daarna bij Rutte. We zien een filmpje met allerlei mensen die Rutte bedanken voor zijn bijdrage aan de VVD, Nederland en de wereld. Wetzels noemt een hele waslijst aan prestaties en zegt dat Rutte ooit ‘tegen de voorzitter’ heeft gezegd dat hij geen erelid wil worden. Wetzels heeft daar ‘geen actieve herinnering’ aan, voegt hij toe. De zaal lacht. Er komt een fanfare aangelopen. Confetti!
Rutte vond het een eer zo lang politiek leider te zijn. Hij relativeert: niet alles ging altijd goed en de successen waren een gezamenlijke prestatie, niet alleen de zijne. Rutte prijst zijn opvolger: Dilan Yesilgöz heeft het eerder deze dag in haar speech prima gezegd: het gaat erom dat je als partij ‘levert’ en de samenstelling van de coalitie is daarbij van ondergeschikt belang. De VVD kan in de nieuwe coalitie ‘leveren’ op migratie, al is de PVV-minister zwak en zijn de andere coalitiepartijen amateuristisch.
Waardering voor Rutte
Hoe groot de waardering voor Rutte was, wordt pas duidelijk nu hij weg is. Zijn kabinetten lijken opeens het toonbeeld van fatsoen, transparantie en effectiviteit. Tegenwoordig doet de VVD wat men de laatste jaren onder Rutte zeker niet deed: in een coalitie zitten met de PVV. Rutte had daar na zijn eerste kabinet geen zin meer in. Daar had hij ook alle reden voor. Er is niets veranderd, maar toch sloeg zijn opvolger een andere weg in. Rutte houdt het gezellig: hij uit geen kritiek en zegt dat de VVD in de huidige coalitie kan gaan ‘leveren’.
Dat is ook het frame van Yesilgöz. Zij houdt aan het einde van de ochtend een bijzonder oninspirerende speech. Een journalist merkt cynisch op dat deze lijkt te zijn geschreven door ChatGPT: werkelijk alle platitudes die we van de VVD kennen zitten erin. Er blijft dan ook bijna niets van het verhaal hangen, behalve dat Yesilgöz heel veel dingen zegt die je heel vaak van de VVD hoort. Het meest opvallend is dat ze praat over de populariteit van haar man en dat ze de VVD schetst als ‘een familie’ die ‘op dezelfde manier in het leven staat’.
Yesilgöz ziet ‘echte liberalen’ die vertrouwen hebben in zichzelf en daarom stappen vooruit willen zetten, ook als anderen dat niet doen. De VVD is niet van plat schreeuwen of wegkijken, want dat is geen leiderschap. De VVD maakt natuurlijk ook fouten, maar men neemt het eigen werk wel serieus. Het verantwoordelijkheidsgevoel van de VVD zal het populisme verslaan, zegt ze doodleuk, terwijl iedereen weet dat de PVV zo groot kon worden omdat Yesilgöz de deur openzette voor samenwerking.
De VVD is er niet om populair te worden, maar om het land beter te maken, zegt Yesilgöz. Ze noemt allerlei bewindspersonen en Kamerleden die kennelijk aan deze missie werken. In het kader van het familiegevoel gebruikt ze alleen hun voornamen. Ze is trots op de mensen, plannen en mentaliteit. VVD’ers zijn betrokken, ijverig en koppig en bezig de vrijheid te verdedigen, want die staat onder druk, zegt ze. Het gaat de VVD om de rechtsstaat. De bedreigingen daarvan moeten worden aangepakt. Applaus.
Lauwe reacties
De reacties op de speech van Yesilgöz zijn ontzettend lauw, maar de vraag is of dat echt anders kan. Ze is immers geen Rutte, moet haar positie nog bevechten en aanzien en status verwerven. Toch is dat zonder aansprekende vergezichten maar lastig. Waar ze mee komt is niet veel meer dan een slap aftreksel van wat we al van de VVD kennen. Een nieuwe leider brengt nieuwe ideeën, maar die heeft Yesilgöz niet in de aanbieding. Zo komen we op het grote onderliggende thema: de PVV-coalitie.
Yesilgöz zegt dat de VVD moet ‘leveren’ en dat de mensen dat van de partij verwachten. De VVD neemt verantwoordelijkheid. Natuurlijk is er ook altijd beleid waar je het als lid van de familie niet mee eens bent en het is zeker vervelend als je je partij op een verjaardag moet verdedigen. Het gaat erom dat VVD’ers geloven in waar Nederland voor staat en dat de partij de benodigde visie en ideeën heeft. De coalitie is bijzonder, maar ‘kan gaan leveren’, zegt ze opnieuw.
Tot zover de visie op een coalitie die van wantrouwen en ruzie aan elkaar hangt en die juist op het kernthema migratie alleen proefballonnetjes levert. Het is de coalitie waarvan de grootste partij zich letterlijk niets gelegen laat liggen aan de rechtsstaat. De VVD legitimeert dat, ongeacht of de partij nou iets ‘levert’ of niet, of het beleid nou doelmatig, effectief of gewenst is of iets heel anders. De rechtsstaat loopt elke dag schade op doordat de VVD Wilders zijn machtspositie gunt en daar staat Yesilgöz’ naam gewoon onder.
Partij in crisis
Ondertussen is de VVD in slaap gesukkeld. De partij vult dit congres met een eindeloze hoeveelheid amendementen en moties op een vernieuwd huishoudelijk reglement, er zijn deelsessies over een te schrijven liberaal manifest en er zijn moties over allerlei actuele kwesties. Het enige onderwerp wat op de agenda had moeten staan, ontbreekt: hoe moet het verder met deze coalitie, hoe gewenst is die en welke rode lijnen zouden daarbij gehanteerd moeten worden? En als die al overschreden zijn: wat dan?
Leden hebben het informeel de hele dag over dit onderwerp en in de middag zijn er wat moties. De leden stemmen ermee in dat de liberale beginselen nog steeds moeten worden uitgedragen. Mooi, maar hoe moet dat dan binnen deze coalitie? Het gaat er niet over. Een lid merkt op dat dit alles te maken heeft met de organisatie van de VVD: deze is steeds hiërarchischer, ondanks het feit dat partijvoorzitter Wetzels bij zijn aantreden meer debat en democratie beloofde. Daar is niets meer van over.
Wat resteert is dat iedereen praat over de interne verdeeldheid, behalve tijdens het officiële programma. Het maakt het gemakkelijk hevig terug te verlangen naar het tijdperk-Rutte, toen de VVD niet achter Wilders aansukkelde. Ook toen hadden de leden weinig grip op de koers, maar de partij zat in ieder geval niet in een samenwerking waarbij basale principes van goed bestuur, rechtsstaat en fatsoen continu werden geschonden. De leden staan erbij en kijken ernaar. Als er niet snel iets verandert, is de crisis niet meer te overzien.
Beeld: Eric Wetzels spreekt het congres toe, scherm op het VVD-congres, VVD-leden. Foto’s: Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.