Ingewikkeld boekje. Democraten aller landen, verenigt u, heet het. De auteur? Tuur Elzinga. Even denken wie dat ook alweer was. Ik weet het antwoord: afgelopen zaterdag was hij spreker bij het Festival voor Gelijkheid van de SP. Elzinga is daar kind aan huis: vroeger was hij senator voor deze partij. Inmiddels is hij voorzitter van de FNV. Elzinga hield zaterdag de honderden aanwezigen voor dat het beleid veel te rechts is en dat we samen ten strijde moeten trekken voor verandering.

Dat is ook de boodschap van dit boekje. Elzinga heeft het op de eerste pagina over de opkomst van autoritair populisme en beargumenteert dat deze stroming erop uit is mensen tegen elkaar uit te spelen. Ondertussen worden de rijken rijker en de armen armer. Als de werkende klasse iets aan de eigen positie wil doen, zal men samen op moeten trekken en zich niet moeten laten verdelen. Waar gaat het ons om: de vrije markt of kijken naar een breder maatschappelijk belang, vraagt Elzinga zich af.

Mooie boodschap, maar mijn gedachten dwalen af. Misschien heb ik niet opgelet, maar het was me tot zaterdag onbekend dat Elzinga FNV-voorzitter is. Oudere generaties kennen deze functie nog uit de tijd dat die wat voorstelde: Johan Stekelenburg, dat waren nog eens tijden. Daarna had je Lodewijk de Waal en Agnes Jongerius. Vervolgens is er eigenlijk nooit meer iets van een vakbondsvoorzitter vernomen. Wie er tussen Jongerius en Elzinga aan het roer stond? Geen idee.

Rechtse agenda

Hoe kan dat toch? Het is hetzelfde probleem als waar de SP zo overduidelijk tegenaan loopt: de partij wil het hebben over sociaaleconomische problemen. Die zijn er in overvloed: hele volksstammen verdienen nauwelijks genoeg om rond te komen, duizenden kinderen gaan met honger naar school, arbeidsmigranten worden massaal uitgebuit, sociale huurwoningen zijn er minder dan ooit en de mensen die er wel eentje hebben weten te bemachtigen klagen over schimmel en tocht.

Je zou denken dat je op deze – veel langere – lijst van problemen wel een effectieve maatschappelijke beweging kan bouwen, simpelweg omdat honderdduizenden mensen hier dagelijks tegenaan lopen en niet zo’n beetje ook. Er is bovendien helemaal geen perspectief: het nieuwe kabinet doet maar weinig aan wat NSC ooit plechtig ‘bestaanszekerheid’ noemde en is vooral bezig met hele andere dingen: een asielcrisis, een constitutioneel hof en stikstofgedoe.

Wat gelukt is, is veel Nederlanders het idee geven dat enkele tienduizenden asielzoekers de oorzaak van alle problemen zijn. Dat is overduidelijk onzin, alleen al omdat die groep sowieso veel te klein is. RTL-verslaggever Floor Bremer stelde er bij het regeerprogramma vragen over aan premier Schoof. Een duidelijk antwoord kwam er niet, simpelweg omdat het er niet is. Rechts komt niet veel verder dan dat mensen ‘voelen’ dat er een asielcrisis is. Denkbeeldige problemen gaan voor echte.  

Geen ideeën

Dit is de context van dit boekje, waarin Elzinga mensen oproept om te kiezen tussen het algemeen belang en dat van een kleine, economische elite. Liberalen, socialisten, conservatieven en allerlei anderen zouden zich aan moeten sluiten. Zo kan ‘een werkelijke democratie’ worden gerealiseerd. Mensen zouden weer lid moeten worden van de vakbond, want die neemt het voortouw in deze democratische revolutie die gaat zorgen voor meer sociaaleconomische gelijkheid.

Niets mis met zo’n oproep, maar je vraagt je af: was dat nou alles? Is dit nou het beste wat de voorzitter van de FNV kan verzinnen om links het initiatief terug te laten krijgen, sociaaleconomische problemen weer op de agenda te zetten en de PVV terug te duwen naar de marge van het politieke landschap? Het antwoord is kennelijk ja, want dit manifest wordt niet concreter. Zou het komen omdat nooit wordt nagedacht hoe de marginale positie van links is ontstaan?

Die analyse moet verder gaan dan dat de PvdA onder Rutte-II niet meer links was. Gaat dit niet bijvoorbeeld over het feit dat het algemeen belang bij veel Nederlanders minstens zo onbekend is als Tuur Elzinga? Hoe kan het dat een partij die puur en alleen voor boeren opkomt (of zegt dat te doen) honderdduizenden koeien weet te verpakken als algemeen belang? Betekent dat niet dat veel mensen maar nauwelijks onderscheid kunnen maken tussen privé en publiek? Komt zo’n Elzinga-manifest dan überhaupt wel aan?

Meer vragen

Je kunt jezelf pijnigen met dit soort vragen, maar Elzinga doet het niet. Is de missie niet verloren? De vakbeweging zou er bij uitstek voor de laagste inkomens moeten zijn, maar een deel van die inkomens – arbeidsmigranten – zijn maar nauwelijks bereikbaar omdat ze geen Nederlands spreken en maar tijdelijk in het land zijn. Wat betekent dat? Hoe zit het met de Nederlandse onderklasse die steeds vaker functioneel analfabeet is? Kan de FNV hen überhaupt nog bereiken? Hoe dan?

Nog zoiets. Het is makkelijk klagen over de PVV, maar hebben critici van migratie soms ook een punt? Als in de grote steden bijna alle huizen door expats worden gekocht of gehuurd, staan lage inkomens met lege handen. De FNV is daar ongetwijfeld tegen, maar lees het manifest van Elzinga en je begrijpt dat er geen begin is van een idee hoe het dan wel moet. Wat wil men beleidsmatig dan precies en is er nog enige reden om aan te nemen dat de FNV burgers van die visie kan overtuigen?

Elzinga waagt zich niet aan al die vragen, maar komt slechts met een ouderwetse analyse over arbeid en kapitaal. Die analyse is juist, maar ook onvolledig en ineffectief. Niemand zegt dat Elzinga een makkelijke baan heeft, maar zijn analyse zou toch moeten beginnen bij het formuleren van ideeën hoe het allemaal zo kwam en hoe je dat ombuigt, anders dan: als u nou allemaal lid wordt van de vakbond, dan komt het wel goed. Dat zal niet genoeg zijn, al is het maar omdat de FNV hele volksstammen niet meer bereikt.

Beeld: manifest van Tuur Elzinga. Foto: Chris Aalberts.

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.