Pieter Omtzigt had nooit aan NSC moeten beginnen
Opeens denk je aan Rita Verdonk. Niet omdat ze inhoudelijk enige overeenkomst heeft met Pieter Omtzigt, maar omdat ze in dezelfde situatie hebben gezeten: ze waren weg bij hun voormalige partij, maar waren uiterst populair. Omtzigt door de toeslagenaffaire, Verdonk door haar strenge asielbeleid. Een partijloze politicus krijgt vrijwel altijd dezelfde vraag: ga je je eigen partij oprichten? Zie hier nog een overeenkomst: ze zijn er allebei eentje begonnen. En wat voor een.
Verdonks partij kreeg de naam Trots op Nederland. De peilingen waren goed, maar al snel vroeg je je af waarom. De partij leek in alle opzichten op de VVD, alleen dan met een iets populistischere toon. Een echt onderscheidend programma was er niet, waardoor na een tijdje de vraag zich opdrong waarom ‘Trots’ eigenlijk bestond. Het antwoord was: Verdonk was populair en had gebroken met de VVD. Haar enorme fanschare had haar aangepraat dat ze verder moest.
We zullen misschien wel nooit weten hoe dit precies ging, maar bij Omtzigt lijkt sprake van hetzelfde fenomeen. Zijn vertrek bij het CDA heeft zijn populariteit niet geschaad. Hij zat opeens in zijn eentje in de Tweede Kamer. Daar waren zijn fans al: ‘richt je eigen partij op, Pieter’, riepen ze. Dat klonk logisch: anders was Omtzigts glansrijke politieke carrière snel ten einde. Overal waar Omtzigt kwam trok men aan zijn jasje: ‘doe het, Pieter, we kunnen niet zonder je!’
Sprong wagen
Net als Verdonk waagde Omtzigt de sprong. Hoe dit afloopt laat zich vrij gemakkelijk uittekenen. NSC draait om Omtzigt zoals Trots op Nederland om Verdonk draaide. Veel betrokkenen zetten hun hakken in het zand en ontkennen het, maar zonder leider blijft er weinig van zo’n partij over. Bij Trots op Nederland hebben we dat kunnen zien: toen Verdonk er de brui aan gaf, was het voor velen eveneens tijd om hun biezen te pakken. Slechts een enkeling bleef achter. Bij NSC zal het niet anders gaan.
Zoals vliegen op stroop: zo komen aankomende politici op nieuwe partijen af. Bij Verdonk meldden zich allerlei types die nooit op rechts aan de bak waren gekomen en nu hun kans schoon zagen. Bij Omtzigt is dit proces nog duidelijker: mensen die bij het CDA niet meer verkiesbaar waren of – in hun ogen – niet voldoende carrière hadden gemaakt, hadden opeens een partij in het vizier die hun loopbaan een nieuwe boost kon geven. Niemand had een eigen achterban, maar Omtzigt gelukkig wel.
De belangrijkste vraag is natuurlijk of dit soort partijen inhoudelijk relevant zijn. Bij Trots op Nederland is het makkelijk oordelen: we weten dat dit een populistische variant was van de VVD, met een nauwelijks van de liberalen te onderscheiden visie. Bij NSC is het niet wezenlijk anders: een middenpartij die veel weg heeft van het CDA, behalve dat men soms een wat populistischere toon aanslaat. Het grootste verschil is dat NSC een fout maakt die het CDA inmiddels heeft afgeleerd: met de PVV regeren.
Inhoudelijk relevant? Een beginselprogramma of enige ideologische inbedding heeft NSC niet.
Tegenspraak
Als iedereen voor zijn baantje afhankelijk is van de leider, is tegenspraak moeilijk. Alleen achteraf durven betrokkenen toe te geven dat er een ongezonde cultuur heerst. Verdonk wilde als leider geen feedback en kreeg die dus ook niet. Omtzigt is met zijn passie voor details, procedures en rapporten ook niet echt iemand die uitnodigt om eens een middagje mee van mening te verschillen. Hoeveel NSC-Kamerleden zouden hem ooit serieus en fundamenteel hebben tegengesproken?
Zo is het ook meteen duidelijk wie er in dit soort partijen verantwoordelijk is bij fouten. De belangrijkste voorbeelden laten zich raden: NSC wilde niet met de PVV in een coalitie, maar het gebeurde toch. Je vraagt je af hoeveel interne discussie er is geweest. Als de H.J. Schoo-lezing verwarring en verontwaardiging oproept, is het glashelder naar wie je moet kijken. Benieuwd hoeveel mensen bij NSC de lezing vooraf hadden gelezen en aan Omtzigt hadden laten weten dat het ‘een geweldig verhaal’ was.
Dit soort partijen zijn leuk om een baantje te krijgen, maar daarna is de lol er snel vanaf. Bij Trots op Nederland liepen mensen weer even snel weg als ze gekomen waren. Of men het bij NSC lang volhoudt is nog niet zeker, maar er zijn wat slecht voortekenen: meerdere medewerkers die voor Omtzigts eenmansfractie werkten zijn vertrokken, net als interim-voorzitter Bert van Boggelen en de oprichter van het wetenschappelijk instituut. Is deze partij een warm bad?
Grote vergissing
Zo wordt het steeds duidelijker dat NSC een grote vergissing was, net als Trots op Nederland. Met Rita Verdonk is het goed afgelopen: de verkiezingen waren pas een paar jaar na de oprichting. Zo hadden de kiezers ruimschoots de tijd te ontdekken dat Trots een inhoudelijk volstrekt overbodige club was en dat Verdonk ook helemaal niet de gedroomde leider was die velen in gedachten van haar hadden gemaakt. Verdonk haalde nul zetels en kon geruisloos via de achterdeur vertrekken. Wat zal ze blij zijn geweest.
Bij Omtzigt ging het anders. NSC werd onder enorme tijdsdruk opgericht, juist omdat er verkiezingen aankwamen. Verdonk had meer tijd gehad om haar plannen te doordenken en had ook meer tijd om door de mand te vallen. Omtzigt moest sneller beslissen en zat opeens met twintig zetels in de Tweede Kamer. Een mooie beloning voor zijn harde werk, maar het doet niets af aan de inhoudelijke overbodigheid van NSC en aan het feit dat verder niemand van de partij volle zalen trekt.
Bij NSC kijkt iedereen altijd naar Omtzigt: om de partij inhoudelijk meer smoel te geven, om met lezingen de publiciteit te halen, om de PVV-coalitie uit te leggen, om als bindmiddel te fungeren en om de peilingen te verbeteren. Iedereen wordt er vroeg of laat knettergek van. Elke miskleun drukt op Omtzigt, de anderen hopen vooral dat het politieke avontuur nog een tijdje verder gaat. Een houdbare situatie is anders en Omtzigt verdient beter. Hij had er nooit aan moeten beginnen.
Wat nu? Het is nooit te laat om er alsnog een punt achter te zetten.
Beeld: Pieter Omtzigt bij het eerste NSC-congres. Still van YouTube.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.