De verkiezing van Ursula von der Leyen is een vreemd toneelstukje
Het is donderdagochtend druk op de perstribune van het Europees Parlement in Straatsburg. Een bode wijst de journalisten hun plek. Hele stukken van de tribune zijn leeg, maar we moeten naast elkaar gaan zitten. Het gaat uiterst langzaam en zo ontstaat al snel een rij. Waar wachten we precies op? vraagt een Italiaanse verslaggever. Het antwoord is: op deze strenge en tamelijk onverbiddelijke bode, want als je op eigen initiatief ergens gaat zitten stuurt ze je weg. Dat wil niemand, want dit is een belangrijke ochtend.
De eerste dagen van het nieuwe Europees Parlement zijn het meest bepalend van de komende vijf jaar. Donderdag gaat het om de vraag of Ursula von der Leyen een tweede termijn krijgt als voorzitter van de Europese Commissie. Niet alleen de perstribune, maar ook de publieke tribune en de plenaire zaal zitten vol. Er zal in de middag over Von der Leyen worden gestemd. Het belooft een hele spannende stemming te worden, want vijf jaar geleden haalde ze de kleinst mogelijke meerderheid. Als ze niet wordt herkozen, is het crisis, aldus Politico.
Goed nieuws voor de EU: in de middag blijkt Von der Leyen vijf jaar bij te mogen tekenen. Daarmee is al het positieve over deze verkiezing wel gezegd, nog afgezien van de vraag of er überhaupt wel crisis was geweest als Von der Leyen was weggestemd.
Geen tijd om te lezen
Een uur voor de vergadering komt Von der Leyen met een document met haar politieke prioriteiten. De leek zou denken dat dit een documentje is van een pagina of drie, maar het zijn er tien keer zoveel. Je zou hier een politiek schandaal verwachten: Von der Leyen geeft een visie af waarmee ze verkozen wil worden, maar de Europarlementariërs hebben niet genoeg tijd die te lezen.
Waar kennen we deze werkwijze ook alweer van? Oh ja, van Geert Wilders. In het verleden was het zijn gewoonte het verkiezingsprogramma van de PVV aan kandidaten te geven met de mededeling dat ze er binnen een uur mee in moesten stemmen. Dit voorbeeld zegt alles over hoe serieus en democratisch de PVV is. Er is daar simpelweg geen discussie mogelijk over de prioriteiten en standpunten, laat staan dat je er als kandidaat even over na mag denken. Zie hier een rare overeenkomst tussen Von der Leyen en Wilders.
Het is volstrekt duidelijk dat Europarlementariërs niet genoeg tijd hebben gehad dit document echt te lezen en tot op de details te doorgronden, laat staan er onderling over te discussiëren en erop te reflecteren. Daaruit kunnen we een vrij simpele conclusie trekken: het gaat helemaal niet om dit document. Von der Leyen is de afgelopen weken al bij de verschillende fracties in het Europees Parlement geweest om over haar kandidatuur te praten. Daar heeft ze geleerd wat ze moet opschrijven om steun te krijgen.
Een speech
Von der Leyen praat donderdagochtend over ontzettend veel thema’s: defensie, grensbewaking, Oekraïne, landbouw, arbeidsomstandigheden en gendergelijkheid. We horen ontzettend veel gemeenplaatsen die goed klinken voor mensen die de EU een warm hart toedragen of de EU in ieder geval een nuttig samenwerkingsverband vinden. Von der Leyen heeft voor elk wat wils: duurzaamheid voor de groenen, sociale rechten voor de sociaaldemocraten, boerenbeleid voor de christendemocraten, ondernemersdingen voor de liberalen en de rechtsstaat voor iedereen.
De agenda is een soort balanceer-act. Von der Leyen moet in haar speech bijvoorbeeld groene thema’s en ondernemersbelangen met elkaar verbinden. Dit doet ze met de suggestie dat innovatie en groen beleid prima samen kunnen gaan. Je zou een hele dag debat verwachten over de vraag of dat wel kan, maar dat gebeurt niet. Op precies dezelfde manier horen we Von der Leyen praten over een Europese defensie-unie. Deze roept ontzettend veel vragen op, maar discussie komt er niet.
We horen Von der Leyen haar prioriteiten opsommen, waarna de voorzitters van de Europese fracties mogen reageren. Het is een eindeloze reeks stokpaardjes, zonder debat. Von der Leyen gaat niet eens op de sprekers in. Ze wist vooraf dus al dat ze genoeg steun had. Dat is niet zo gek: er is overleg geweest, er zijn standpunten uitgewisseld en Von der Leyen heeft genoeg personeel in dienst om te kijken van hoeveel stemmen ze is verzekerd. Zo weet ze of er meer toezeggingen nodig zijn.
Geen alternatieven
Er is nog een hele andere reden waarom deze verkiezing helemaal niet spannend is en de uitslag eigenlijk al van te voren vaststaat. Er is geen keuze tussen meerdere kandidaten met ieder een eigen programma. De Europarlementariërs krijgen Von der Leyen met haar epistel voorgeschoteld en verder niets. Ze kunnen ja of nee zeggen. Niemand weet wat een nee echt inhoudt. Het zou zomaar kunnen dat Von der Leyen dan over een paar weken nogmaals wordt voorgedragen.
Juristen zijn het er niet over eens of dat laatste volgens de verdragen mag. Het zou ook kunnen dat er na een afwijzing sowieso een hele andere kandidaat komt. De abstracte vraag aan het Europees Parlement is dus: wilt u Von der Leyen, met al haar bekende voor- en nadelen, zowel qua persoonlijkheid als inhoudelijke standpunten, of wilt u gokken dat de kandidaat die in haar plaats wordt voorgedragen beter is? Dan gaat iedereen zijn knopen tellen: Von der Leyen is beschaafd, ervaren, centrumrechts, niet radicaal en ook niet populistisch.
Dan weet het politieke midden wel wat te beslissen. Het kan immers veel erger.
Beeld: Ursula von der Leyen komt aangelopen met een klapper. Foto: Alexis Houlot, Europese Unie, 2024.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.