Radicaal rechts en extreemrechts in het Europees Parlement verdeelder dan ooit

Groots nieuws in Brussel. Viktor Orbans partij Fidesz is een nieuwe Europese beweging gestart met partijen uit Tsjechië en Oostenrijk. Het nieuwe Europees Parlement is nog niet geïnstalleerd of het is al een succes. Allerlei partijen uit de rechts radicale hoek hebben zich inmiddels bij het initiatief aangesloten, waaronder de partijen van Geert Wilders en Marine le Pen. De suggestie is duidelijk: nu er zo’n grote uiterst rechtse club in Brussel is ontstaan, wordt alles anders.
Zou het? Als je een beetje kritisch kijkt, zie je dat het weinig verschil gaat maken. Sterker nog: eigenlijk is uiterst rechts in het Europees Parlement verdeelder dan ooit. Even afpellen.
Europese fracties
Aan de Europese verkiezingen doen in alle lidstaten nationale partijen mee en die verenigen zich in Brussel in Europese fracties. Dat moet wel, want anders wordt het Europees Parlement totaal onwerkbaar. Zonder Europese fracties zouden er tientallen christendemocratische fractietjes in Brussel zitten, naast tientallen sociaaldemocratische en liberale clubjes. Politieke stromingen werken daarom samen. Lees: alle christendemocraten gaan bijvoorbeeld samen één fractie vormen.
Probleempje: op de radicaal rechtse en extreemrechtse flank kan men slecht samenwerken. Dat is niet alleen een fenomeen in de Nederlandse politiek, maar ook in Brussel. Waar christendemocraten, liberalen en sociaaldemocraten stabiele fracties vormen die inmiddels een rijke geschiedenis hebben, ontbreekt iets dergelijks aan de uiterst rechtse zijde. Raar, want iedereen kan zien dat er ontzettend veel radicaal rechtse en extreemrechtse partijtjes bestaan die voldoende standpunten delen.
In de geschiedenis van het Europees Parlement hebben op de uiterst rechtse flank altijd wel fracties bestaan, maar ze waren meestal losjes georganiseerd waardoor ze nooit een vuist konden maken tegen ‘de eurofielen’, lees: alle andere fracties. Ook waren de rechts radicale en extreemrechtse fracties nooit stabiel: ze kwamen op en vielen weer uit elkaar. Soms bestonden er meerdere naast elkaar. Zo komen we bij Orbans initiatief Patriots for Europe. Verandert er iets?
Patriots for Europe
Orbans fractie heeft deze week een persbericht doen uitgaan. Dertien partijen uit twaalf landen werken in de nieuwe fractie samen. Deze zal qua grootte de derde in het Europees Parlement zijn. Dat is redelijk uniek, want die positie was jarenlang voor de liberalen. Toch blijft staan dat als je beter naar deze partijen kijkt, er weinig nieuws over de zon is.

Van de dertien partijen werkten er al zes samen in de fractie Identiteit en Democratie (ID). De Portugese nieuwkomer Chega was daar informeel ook bij aangesloten. Drie andere kleine partijen die geheel nieuw zijn – en sowieso een fractie zochten – sluiten zich ook aan. Er is weinig reden aan te nemen dat deze partijen zich niet bij ID hadden gemeld als die fractie nog had bestaan. Dan blijven er maar drie opmerkelijke partijen over: Fidesz van Orban, het Spaanse Vox en het Tsjechische ANO.
Fidesz is de vorige periode uit de christendemocratische EVP gegooid en zocht onderdak. Zonder fractie ben je op zijn Frans non-inscrits. Dat betekent dat je weinig invloed hebt omdat je geen kans maakt op invloedrijke functies. Fidesz had dus een fractie nodig. Gezien de partners binnen Patriots for Europe had dat ook het oude ID kunnen zijn. Dan hebben we nog ANO, een populistische fremdkörper bij de liberale fractie Renew en Vox, een partij die bij het rechts radicale ECR zat.
Ja, u leest het goed: er bestaat nog een tweede uiterst rechtse fractie.
Een tweede fractie: ECR
Patriots for Europe is een soort uitbreiding en rebranding van ID. Het is geen poging heel radicaal en extreemrechts in Europa te verenigen. De tweede fractie die op deze flank bestond, blijft gewoon bestaan.

ECR bestaat voortaan uit achttien partijen, waarvan het Poolse PiS en het Italiaanse Fratelli d’Italia de belangrijkste zijn. Patriots for Europe is weliswaar qua grootte de derde, maar ECR is nauwelijks kleiner. Ook hier zien we een mix van partijen die al bij deze fractie zaten – zoals de SGP – en nieuwgekozen partijen die onderdak zochten en niet als non-inscrits aan de slag wilden. ECR geldt als wat respectabeler dan het oude ID, mede omdat deze fractie ooit door de Britse conservatieven is opgericht.
ECR is zeker geen sympathieke club. Fratelli d’Italia heeft fascistische roots en het Poolse PiS brak in eigen land de rechtsstaat af. Nieuwkomer AUR uit Roemenië is zeker geen gematigde partij, constateert zelfs The European Conservative.
Toch zou je kunnen denken dat ECR respectabeler is dan concurrent Patriots for Europe, omdat de fractie Atlantisch georiënteerd is, waar ID eerder zijn oren naar Rusland laat hangen. Het recente bezoek van Viktor Orban aan Poetin laat zien dat sympathie voor Rusland bij Patriots for Europe simpelweg is toegestaan, of erger. Dit onderscheid met ECR verklaart waarom er voorlopig niet snel één fractie op deze flank zal komen.
Een Derde fractie
Daarmee is de kous echter nog niet af. Er zijn nog ongeveer tien uiterst rechtse partijen over die nog geen onderdak hebben gevonden. Het probleem voor de buitenwereld is dat de onderhandelingen hierover niet openbaar zijn. We weten dus niet of ze geprobeerd hebben zich bij Patriots for Europe of ECR aan te sluiten of dat niet willen. Misschien zijn ze geweigerd, misschien hebben ze geen poging gedaan.
De bekendste van deze groep partijen is AfD, die door Marine le Pen uit de voormalige ID-fractie is gezet. AfD zou te controversieel en te extreem zijn. Niet vreemd dat we AfD ook niet bij Patriots for Europe aantreffen. Inmiddels is duidelijk dat ook AfD een eigen fractie begint onder de naam Europe of Sovereign Nations. Volgens eerste berichten gaat het om een groep van acht partijen met 25 Europarlementariërs.

Veel partijen waarmee AfD gaat samenwerken behoren tot de extreemste die er zijn. Meerdere ervan hebben ook met FvD over samenwerking gepraat. FvD is niet verkozen, maar deze groep partijen komt nu toch tot een fractie, vooral omdat AfD genoeg zetels levert. Een fractie moet minimaal 23 Europarlementariërs uit minimaal zeven landen hebben. Zonder AfD lukt dat deze combinatie niet. Nu lukt het maar net.
Dus wat moeten we vinden van al die nieuwsberichten over de oprichting en snelle groei van Patriots for Europe? Het gaat om contextloos nieuws: deze fractie is een opvolger van iets dat al bestond: ID. Daarnaast is de uiterste rechterflank verdeelder dan ooit: niet één maar drie politieke groepen.
Het is een recept voor weinig invloed, net als in het verleden, al kun je je afvragen of deze politieke flank ooit enige invloed in het Europees Parlement zal hebben: de pro-Europese krachten hebben nog steeds de meerderheid en het ziet er niet naar uit dat dat snel verandert.
Dit artikel is tussentijds ge-update naar aanleiding van het nieuws van de nieuwe AfD-fractie Europe of Sovereign States.
Beeld: logo van Patriots for Europe, plus het logo van voorloper ID.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.