Het is een vertrouwd beeld. Als je jaren geleden bij een gemiddeld VVD-lid de huiskamer binnenliep, stonden daar alle boeken van Frits Bolkestein op een prominente plek in de boekenkast. Heb vooral niet de brutaliteit om te vragen wat VVD’ers van die boeken vinden, want dan blijken ze ze vrijwel allemaal niet gelezen te hebben. Zo leren we over een belangrijke functie van boeken: ze hebben symbolische waarde. Boeken kun je in de boekenkast zetten om te laten zien waar je politiek staat, wie je bewondert en wat je belangrijk vindt. 

Maandagavond blijkt er aan de andere kant van het politieke spectrum ook een boek te zijn dat bij veel mensen wel in de boekenkast staat, maar nooit is gelezen. Het is No Logo van de Canadese journaliste en activiste Naomi Klein. Het boek heeft een bijna iconische status gekregen onder linkse actievoerders. In het boek gaat Klein de strijd aan met globalisering, multinationals en massacultuur. Volgens Klein verzieken wereldmerken de publieke ruimte, negeren ze mensenrechten en verzieken ze het milieu. 

Maar hebben mensen het boek ook echt gelezen? No Logo kwam 25 jaar geleden uit en daarom is er nu een heruitgave bij Athenaeum Uitgevers. In De Balie praat een panel maandagavond over Kleins werk, maar twee van de vijf aanwezigen geven meteen toe het destijds helemaal niet te hebben gelezen. Onder hen Marian Donner, een columnist van De Groene die is gevraagd een inleiding voor de heruitgave te schrijven. Met haar getuigenis weten we meteen wat de betekenis van dit boek is geweest. 

Een bijbel 

No Logo werd een bijbel voor antiglobalisten: linkse actievoerders tegen grote bedrijven. Zij voerden destijds onder meer actie tegen de wereldhandelsorganisatie WTO. Protesten tegen een vergadering van de WTO in Seattle in 1999 kregen een haast iconische status en vonden ongeveer tegelijk plaats met het uitkomen van No Logo. De conclusie is dan ook snel getrokken: het boek kwam op het juiste moment en vormde vooral een legitimering van deze protesten. Het was er echter geen aanjager van. 

Heeft No Logo blijvende invloed gehad? Nou nee, want twee jaar later veranderde de politieke agenda door elf september en de oorlog tegen terreur. De antiglobalisten verdwenen snel weer uit de publieke belangstelling. De regels van de globalisering zijn ruim twintig jaar later niet veranderd, denken de panelleden. Het is alleen maar erger geworden. Klein ageerde tegen de alom aanwezige merken en reclames, maar tegenwoordig kun je in de wereld van influencers niet eens meer zien wanneer je wordt beïnvloed. 

De Balie laat een reclameman en een influencer in het panel reflecteren op deze hypercommerciële wereld. Een vrouw in de zaal wil weten of de reclameman ook een campagne zou kunnen verzinnen voor No Logo. Hij zegt hakkelend dat dat geen optie is, want het boek is al 25 jaar oud. Je vraagt je onwillekeurig af waarom we überhaupt nog over dit boek zitten te praten. Het panel vervolgt dat het in de tussentijd helemaal de verkeerde kant op is gegaan. Links zit sowieso in de verdrukking en rechts bepaalt tegenwoordig de politieke agenda. 

Goed nieuws: daar heeft Klein onlangs een nieuw boek over uitgebracht. Het staat vast ook heel mooi in de boekenkast.

Beeld: omslag van de heruitgave van No Logo (bewerkt). 

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.