Het is moeilijk voor te stellen dat het CDA ooit de grootste partij van Nederland was. Donderdagavond vindt de uitslagenavond plaats in een grand café aan het Esperantoplein in Den Haag, een onbeduidende plek middenin een woonwijk. Het CDA laat vooraf weten dat er zo’n honderd leden zullen zijn. Helemaal conform een partij met slechts vijf zetels is de vaderlandse journalistiek maar mondjesmaat aanwezig. NOS en RTL zijn langsgekomen en er loopt ook een verslaggever van het FD rond. Dat was het wel. 

Bij het CDA hoopt men deze Europese verkiezingen op een morele overwinning. De partij gaat sowieso verliezen en dat heeft men hier eigenlijk al geaccepteerd. Of beter gezegd: men heeft het er niet meer over. In 2019 haalde het CDA vier zetels en in de peilingen lijkt sprake van halvering. Eigenlijk is het op het oog nog een beetje erger, omdat Toine Manders tussentijds van 50Plus naar het CDA overstapte. Je zou dus kunnen zeggen dat de christendemocraten dalen van vijf naar twee. 

Het CDA heeft een ander doel: groter worden dan de nieuwe concurrenten in het politieke midden. Een mooie uitslag zou zijn als het CDA twee zetels krijgt en BBB en NSC allebei eentje. Een Kamerlid zegt dat de verhouding 3 : 1 : 1 nog mooier zou zijn. Dan is het CDA immers overtuigend groter dan BBB en NSC samen, terwijl de partij in november nog de kleinste van de drie was. De exit poll zegt iets anders: het CDA is met drie zetels overtuigend de grootste, maar BBB en NSC hebben er samen ook drie. 

Nieuwe fase

Een medewerker weet dat de echte uitslag nog lang op zich laat wachten: de Kiesraad komt pas over anderhalve week met de definitieve resultaten. Toch is het aanstaande zondag waarschijnlijk wel duidelijk hoe de zetelaantallen definitief liggen. Dat is belangrijk, want het CDA zit straks met de twee nieuwe concurrenten in één Europese fractie, die van de Europese christendemocraten (EVP). Je zou kunnen zeggen dat deze verkiezingsdag wordt bepaald wie de belangrijkste Nederlanders in die Europese fractie zijn. 

Of niet? Het CDA is sinds de oprichting lid van de EVP-fractie in het Europees Parlement, maar ook van de bijbehorende Europese partij, die een soort koepelpartij is van Europese christendemocratische partijen. Eigenlijk is nog helemaal niet zeker dat BBB en NSC tot deze familie kunnen toetreden. Dat wordt pas na de definitieve uitslag besloten, zeggen meerdere medewerkers. BBB en NSC doen een verzoek en daar gaan de bestaande EVP-partijen over vergaderen. 

Een uitgemaakte zaak is de toetreding in ieder geval niet, zo zeggen sommige aanwezigen. Een handicap is dat BBB en NSC beide met de PVV een coalitie aangaan en dat ligt in EVP-kringen slecht. De dominante Duitse CDU vindt het in ieder geval niks, want de PVV is een soort Nederlandse AfD, een partij waar velen binnen de CDU heel veel afstand van willen houden. Dat AfD extremer is dan de PVV maakt niet zoveel uit. Er wordt door de nieuwe coalitie een duidelijke rode lijn overschreden. 

Geen veto 

Maar wat is de consequentie? Duidelijk is dat het CDA de nieuwe fractiegenoten niet kan veto-en. Wel kunnen Europees CDA-leider Tom Berendsen en consorten hun mening geven. Probleem: Berendsen is relatief nieuw en kan daarom in deze zaak niet echt gezaghebbend optreden. De EVP wil ook de grootste fractie in het Europees Parlement blijven en dat kan niet als je alle potentiële nieuwe lidpartijen weigert. Zo kom je al snel tot de conclusie dat BBB en NSC waarschijnlijk gewoon welkom zijn. 

Er is wel een verschil: wil je lid worden van deze fractie in het Europees Parlement, zoals BBB, of wil je als partij ook lid worden van de EVP-partij en daarmee volwaardig onderdeel worden van de partijfamilie? NSC schijnt dat te willen en dan liggen de normen hoger dan die voor alleen het fractielidmaatschap. Vermoedelijk is NSC al binnen: lijsttrekker Dirk Gotink heeft jarenlang binnen het CDA en de EVP gewerkt en weet precies op welke knoppen hij moet drukken om de juiste posities te verwerven.

Bij BBB ligt dat anders: lijsttrekker Sander Smit weet hoe de Brusselse hazen lopen, want hij werkte jarenlang voor CDA-Europarlementariër Annie Schreijer. Maar tijdens de verkiezingscampagne liet hij twijfel ontstaan of hij Spitzenkandidaat Ursula von der Leyen steunt. Dat is geen goede start, zo denkt men bij het CDA, zeker niet in combinatie met de gewraakte PVV-coalitie. Of BBB echt binnen de EVP mag gaan functioneren? Het zal ervan afhangen of de EVP de twee BBB-zetels nodig heeft. 

Niet weggelopen

Terug naar het CDA. De partijvoorzitter prijst iedereen die zich voor de campagne heeft ingezet. Henri Bontenbal gaat in zijn speech een stapje verder: hij prijst iedereen die bij het CDA is gebleven toen het moeilijk was en de partij zich op het dieptepunt bevond. Toen Berendsen tot lijsttrekker werd benoemd, peilde de partij op nul of één zetel. Vandaag is duidelijk dat het CDA op de weg terug is en dat men moet doorgaan met ‘de politiek van hoop met een fatsoenlijke agenda’.

Bij het CDA hoort niemand er een sneer in. Toch is het lastig geen relatie te leggen met het feit dat straks drie oud-beleidsmedewerkers van het CDA in Brussel Europarlementariër zijn. Allemaal voor een andere partij, maar wel binnen de EVP. De persoonlijke verhoudingen zijn goed, hoor Ik een medewerker zeggen. Je vraagt je af of dat klopt: Gotink werd zeer onverwacht NSC-lijsttrekker en had vrij kort daarvoor nog met collega’s over de CDA-strategie vergaderd. Zou het echt gezellig worden bij de EVP? 

Smit is sowieso erger. Bij meerdere debatten is fysieke afkeer van de BBB-lijsttrekker voelbaar: hij neemt veel ruimte in, praat door anderen heen, komt schreeuwerig over en roept maar wat. Verkozen worden in het Europees Parlement is één ding, geliefd worden bij collega’s is wat anders. Mooie functies krijgen en gezaghebbend namens een grotere groep spreken? Het wordt voor Smit nog een hele toer. Rara waarom kwamen sommige CDA-beleidsmedewerkers nooit in aanmerking voor de kandidatenlijst? 

Beeld: Tom Berendsen en Henri Bontenbal op de CDA-uitslagenavond. Foto: Chris Aalberts.

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.