In juni vinden er verkiezingen plaats voor het Europees Parlement en maar weinig burgers lopen daar warm voor. Dat is niet zo gek: de kandidaten zijn onbekend, de thema’s zijn dat ook en de media doen nauwelijks hun best hier verandering in te brengen. 

Een kort college over wat u echt bij deze Europese verkiezingen moet weten, begint met de vraag wat het Europees Parlement is. Dit is het enige direct gekozen orgaan van de EU en het is tevens een belangrijke wetgever. In tegenstelling tot vroeger is dit geen adviesclub die vrijblijvend meepraat over allerlei Brusselse thema’s, maar een echt parlement: bij de meeste EU-wetgeving is instemming van deze instelling nodig. Deze verkiezingen gaan daarmee over de richting die de EU de komende jaren zal inslaan. 

Het Europees Parlement is nadrukkelijk geen Tweede Kamer: deze heeft niet het laatste woord, er is geen vaste coalitie en het parlement heeft geen initiatiefrecht om zelf wetsvoorstellen in te dienen. Ook is het geen debat-arena zoals we die in Den Haag kennen. In het Europees Parlement onderhandelen de leden over voorstellen van de Europese Commissie en zoeken naar compromissen. Het Europees Parlement is op papier transparant, in de praktijk niet. 

Symbolische opinies 

Een groot probleem is dat de verkiezingscampagne gaat over veel zaken waar het Europees Parlement niets over te zeggen heeft. Europese verdragen, het veto-recht van lidstaten en de verhuizingen tussen Brussel en Straatsburg staan er niet op de agenda, net als het buitenland, defensie, Oekraïne, nieuwe toetredingen en een nexit. Dit zijn allemaal zaken waarover de lidstaten beslissen. Het Europees Parlement heeft er hooguit symbolische opinies over. 

De vraag waar je nou eigenlijk op stemt kent maar liefst vier antwoorden. Door te stemmen heeft het Europees Parlement in de eerste plaats een sterker mandaat en kan meer gewicht in de schaal leggen ten opzichte van andere EU-instellingen. Daarnaast stem je op een specifieke persoon, die na de verkiezingen mee gaat onderhandelen over wetgeving. Die persoon zit bij een Nederlandse partij die campagne voert, maar in Brussel meestal deel uitmaakt van een Europese fractie. 

Die Europese fracties maken in Brussel de dienst uit. Ze kennen in de meeste gevallen fractiediscipline. Het gaat om wat de consensus binnen die Europese fracties is, niet om wat in het verkiezingsprogramma van de Nederlandse partijen staat. De Nederlanders kunnen namelijk maar beperkt afwijken van de lijn van hun Europese fracties, anders mogen ze binnen de kortste keren nergens meer over meepraten. 

Zeven fracties 

De zeven fracties in Brussel zijn makkelijk op een links-rechts schaal te plaatsen. The Left (GUE-NGL) is het meest links en bevat de SP en de Partij voor de Dieren. Daarna komen de Groenen met GroenLinks en Volt, gevolgd door S&D met de PvdA. De liberalen heten in Brussel Renew en bevatten D66 en VVD. De EVP (in het Engels EPP) is christendemocratisch c.q. centrumrechts en heeft CDA en ChristenUnie in de gelederen. BBB en NSC willen er ook bij, maar moeten formeel nog worden toegelaten. 

De vraag bij deze verkiezingen is vooral hoe groot extreemrechts wordt. Daar zijn twee fracties van: ECR, met de SGP en JA21, en Identiteit en Democratie (ID) met de PVV. Er blijven dan nog wat Europarlementariërs over die nergens bijhoren, de zogeheten non affiliated. Zij zijn grotendeels irrelevant. FvD behoort tot deze groep. Alle partijen uit Europese landen die u van de uiterste rechterflank kent zitten bij een van deze groepen, van Front National tot Alternative für Deutschland. 

Extreemrechts wordt zeker niet het grootst, maar kan het wel moeilijker maken om nieuwe compromissen te sluiten. We weten dat alle partijen aan de linkerkant (The Left, Groenen, S&D) en de liberalen (Renew) niet met extreemrechts willen samenwerken. De EVP is minder duidelijk. Als de EVP met extreemrechts gaat samenwerken, kan dat tot ander beleid leiden, maar de vraag is of deze combinatie een meerderheid krijgt en dus überhaupt een optie is. 

Als u niets van extreemrechts wilt weten, kunt u het beste links of liberaal stemmen. 

Dit is een ingekorte versie van het mini-college dat ik gaf bij Studium Generale van de Erasmus Universiteit Rotterdam, 14 mei 2024. 

Beeld: ingang Europees Parlement in Brussel. Foto: Chris Aalberts.

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.