De Europese verkiezingen komen eraan en dat levert traditiegetrouw een enorme berg boeken over de EU op. Zo verscheen eind maart Stille krachten in Brussel van Tijn Sadée en Bert van Slooten. Het werd gepresenteerd bij de Nederlandse EU-ambassade in Brussel, in jargon de Permanente Vertegenwoordiging. Het is een meer dan veelzeggende plek: voor Nederlanders in Brussel bekend terrein, de buitenwereld kent het bestaan ervan niet eens. Rara voor wie is dit boek? 

We lezen 25 portretten van Nederlanders die in of met de EU werken. Op de achterkant lezen we wat de auteurs ons willen leren: 

‘Wie zijn die Nederlandse diplomaten, lobbyisten, waterdragers en ambtenaren die het beleid bepalen in Europa? Wat drijft de stille krachten achter de macht, hoe ziet hun werkdag eruit, op welke knoppen drukken ze, wat is hun invloed?’

Een worstenfabriek

Het ontgaat de auteurs dat deze portretten voor buitenstaanders behoorlijk nietszeggend zijn. We kennen de plekken in Brussel niet waar deze stille krachten elkaar ontmoeten, we weten hooguit globaal wat hun functies inhouden en hebben zelfs geen gezichten op ons netvlies: in dit boek zijn – expres? – geen foto’s opgenomen. De stille krachten zijn als schimmen die met elkaar praten over dossiers die we ook al niet kennen, waarvan we maar moeten aannemen dat ze belangrijk zijn, al is het maar omdat al die regels hier ooit gaan gelden. 

De auteurs lijken de lezer te willen uitleggen hoe de EU werkt, want we lezen – zoals in elk boek over de EU – in een bijlage hoe de Europese instellingen zich tot elkaar verhouden en welke macht ze hebben. De portretten sluiten hier echter maar deels op aan en gaan vooral over individuele ambities, geschiedenissen en takenpakketten, veel minder over inhoudelijke dossiers. Wie er precies aan welke knop draait blijft onduidelijk, laat staan welk effect dat op de uitkomsten heeft.

In de inleiding lezen we over de EU als worstenfabriek. Mooie metafoor: er is sprake van een productieproces. In de fabriek maakt men worsten, in de EU wetten en regels. Buitenstaanders begrijpen niet hoe dit proces er uitziet. Dit gebrek aan transparantie refereert heel duidelijk aan de titel: er zijn allerlei stille krachten aan het werk, in achterkamertjes, buiten het zicht van het grote publiek en de media. Schimmen dus. 

Blinde vlek 

Brussel is verslavend, zo lezen we. Netwerken en borrelen, dat doen de stille krachten allemaal. Het liefst op Place Lux, tegenover het Europees Parlement. Dat is hartstikke leuk en inspirerend en ze hopen allemaal nog heel lang in Brussel te blijven. De geïnterviewden hebben allemaal een belangrijke functie, want in Brussel is eigenlijk iedereen belangrijk. Je moet dan ook veel met andere mensen praten. Er zijn altijd mensen om koffie mee te drinken. 

We leren in theorie veel van dit boek, bijvoorbeeld dat een Europese politicus anders is dan een Nederlandse, dat provinciale bestuurders ook in Brussel rondlopen, dat landen soms vrijwillige afspraken maken en dat mensen uit de EU-bubbel op verjaardagen hun werk proberen uit te leggen maar daar nauwelijks in slagen. Interessant allemaal, maar het zijn allemaal losse details die geen enkele vorm van overzicht opleveren, behalve als je zelf onderdeel van de EU-bubbel bent.  

Als je te diep in deze bubbel zit denk je dat dit soort portretten een beeld geven van hoe de EU-worst wordt gemaakt. Dat doet dit boek bij uitstek niet: het laat zien hoe gesloten de EU-wereld is, dat het een grote amorfe massa is, dat men erg tevreden is met zichzelf en dat stemmers en critici letterlijk ver weg zijn. Voor zover ze relevant zijn is dat vooral omdat ze wellicht een spaak in het wiel kunnen steken, bijvoorbeeld door bij de Europese verkiezingen op de verkeerde partij te stemmen. 

Hoe smal het gezichtsveld van de geïnterviewden is? Zelfs de mogelijkheid van een eurosceptische wind komt niet aan bod. Hier kijkt men niet veel verder dan de borrels op Place Lux. 

Beeld: omslag Stille krachten in Brussel. 

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.