Met klimaatrechtvaardigheid wint links de oorlog niet
Voor de Balie staat een man te flyeren. ‘We zijn in shock’ staat erop. Een derde van Nederland heeft rechts gestemd. Het progressief-linkse verhaal over een hoger minimumloon en een eerlijker vermogensverdeling overtuigt onvoldoende en daarom moet er een aansprekend verhaal komen: een basisinkomen. In de Balie is maandagavond een discussie over ‘het antwoord van links’ op de PVV-overwinning. De volstrekt onzinnige flyer illustreert redelijk welke luchtfietserij de bezoekers te wachten staat.
In Amsterdam maakt men zich nog zorgen over de toekomst van links en dus zit de Balie stampvol. We luisteren naar de directeuren van de wetenschappelijke bureau’s van PvdA en GroenLinks: Tim ’S Jongers en Noortje Thijssen. Zij hebben gewerkt aan het verkiezingsprogramma voor de Tweede Kamer, hebben onlangs een lezing gehouden en dragen die op deze avond nogmaals voor, inclusief een update, omdat Wilders in de tussentijd de verkiezingen heeft gewonnen. De zaal luistert ademloos.
Klimaatrechtvaardigheid
De lezing duurt bijna een uur en laat zich gemakkelijk samenvatten. De lezing is vernoemd naar Willem Drees. Zijn werk is nog steeds actueel, aldus ’S Jongers en Thijssen. Drees stond aan de wieg van grote veranderingen die uiteindelijk hebben geleid tot de moderne verzorgingsstaat. Daarnaast is hij de man van samenwerking op links: na de oorlog werd de PvdA gevormd. Nu zijn er eveneens grote veranderingen nodig en is er opnieuw linkse samenwerking. Zo suggereren de sprekers in een lange traditie te staan.
De tijden zijn veranderd: zaken die vroeger modern en positief waren worden tegenwoordig – in ieder geval in bepaalde contreien – kritischer bekeken. Neem de benzineauto: in de tijd van Drees een teken van vooruitgang, nu vooral een aanjager van het klimaatprobleem en een verspreider van vieze lucht. Idealen veranderen: de welvaart is weliswaar toegenomen, maar lang niet iedereen profiteert ervan. Ooit was meer consumptie iets moois, nu zijn er zorgelijke gezichten over het voortbestaan van de planeet.
Vroeger konden grote vervuilers hun gang gaan en werden alleen burgers op hun individuele milieuvervuiling aangesproken. Nu moeten we praten over het systeem. Sommige mensen hebben de tijd, middelen en vaardigheden om een energiecoöperatie op te richten, subsidie voor hun Tesla aan te vragen en zonnepanelen op hun dak te leggen. Lage inkomens kunnen dat allemaal niet, terwijl ze in tochtige huizen wonen en de energierekening zien oplopen. Daarom moeten rode en groene politiek samengaan.
Het nieuwe credo in de traditie van Drees heet daarom ‘klimaatrechtvaardigheid’. Sommige mensen kunnen zich niet aanpassen aan de nieuwe wereld, al vereist het klimaatprobleem dat wel. Daarom moet de overheid ze helpen. Dat is zowel goed voor het klimaat als voor een eerlijkere verdeling van de welvaart. Groen plus rood is als 1 + 1 = 3, houdt ’S Jongers de zaal voor.
Een gesprek
Armèn Hakhverdian is politicoloog aan de UvA en mag reageren. Het valt hem op dat het woord migratie helemaal niet valt. Hij wijst erop dat standpunten over migratie samenhangen met standpunten over klimaat: als je tegen migratie bent, ben je vaak ook kritisch over klimaat. Het verhaal van GroenLinks-PvdA suggereert samenhang tussen economische standpunten en die over klimaat, maar die is zwakker. Deze woorden zouden een alarmbel kunnen zijn, maar het gesprek kabbelt verder.
Emine Ugur is ook aangeschoven. Ze is Trouw-columnist en werkzaam in de sociale dienstverlening. Haar cliënten kunnen niet zoveel met deze lezing, zegt ze. Als je in bestaansonzekerheid leeft, ben je op zoek naar snelle, eenvoudige oplossingen. Deze lezing biedt die niet. ’S Jongers vraagt zich af of het wel bij deze mensen moet aankomen. Een vreemde gewaarwording: voor wie zou deze lezing anders bedoeld zijn? Kennelijk spreekt links tegenwoordig alleen nog voor ambtenaren en bestuurders?
Toch kan het altijd nog erger. Thijssen vraagt zich af waarom migratie zo’n groot thema is. Ze heeft een artikel gelezen van hoogleraar Catherine de Vries dat verdwenen voorzieningen een grote rol spelen bij de populistische stem. Als er geen bus meer gaat, is de neiging al snel om buitenstaanders daar de schuld van te geven. Terug dus met die bus.
Academisch publiek
Ik heb slecht nieuws voor Thijssen: deze week publiceerde de Correspondent een analyse die ongeveer het tegenovergestelde beweert. Zoveel mensen zoveel meningen, zoveel enquêtes zoveel correlatiecoëfficiënten. In de Balie gebeurt precies wat je vooraf kon voorspellen: dit academische publiek heeft mensen buiten de eigen bubbel nou niet bepaald op het netvlies. Een klein beetje inlevingsvermogen in het universum van PVV-stemmers is te veel gevraagd.
Ugur lijkt de enige in dit gezelschap die dat gevoel wel heeft. De lezing komt bij mensen die in onzekerheid leven helemaal niet aan, legt ze uit. Het moet tastbaar zijn wat dit verhaal in het nu betekent, niet over een paar jaar. Hakhverdian vult aan dat er ook nog een geloofwaardigheidsprobleem is: de PvdA heeft actief meegeholpen aan de afbraak van al die voorzieningen waar nu zo over wordt geklaagd. ’S Jongers meldt dat hij er wel klaar mee is zich steeds te moeten verantwoorden voor zaken waar hij zelf niets mee te maken heeft.
Ondertussen komt Thijssen tot het inzicht dat je mensen niet alleen op hun ratio moet aanspreken, maar ook in hun hart zult moeten raken. Je moet mensen ook het gevoel geven dat je voor ze strijdt. Klinkt goed, maar de vraag hoe ‘klimaatrechtvaardigheid’ mensen in hun hart gaat raken blijft onduidelijk, met name bij al die mensen die hun rekeningen niet kunnen betalen en niet bezig zijn met klimaatrampen die misschien nog wel decennia op zich laten wachten. Rara komt het ooit nog goed met links?
Beeld: Discussie in de Balie. Foto: Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.