Onlangs kwam een boek uit over de ondermijning van democratie en rechtsstaat zoals we die de afgelopen jaren in allerlei landen hebben gezien. Larry M. Bartels stelt de vraag of die erosie het gevolg is van de wens van kiezers of van de daden van politici. Zijn antwoord is dat we naar politieke leiders moeten kijken die dit laten gebeuren, niet naar kiezersvoorkeuren. Stemmers komen om uiteenlopende redenen bij rechts radicale partijen terecht. Charismatisch leiderschap en over-the-top verslaggeving bijvoorbeeld. 

Profetische woorden. Deze vrijdag zagen we bij Op1 hoe democratische normen in Nederland eroderen. Caroline van der Plas mocht commentaar geven op de nieuwe boerenprotesten die her en der in Europa plaatsvinden. Donderdag waren de boeren in Brussel, vrijdag werden in Nederland allerlei wegen geblokkeerd en er zijn meer protesten aangekondigd. Op1 toont een filmpje met Mark van den Oever van Farmers Defence Force (FDF). Hij staat voor brandende pallets en andere troep. Hij zegt in de camera: 

‘Wij gaan in ieder geval dinsdag vergaderen. Tot die tijd is het wilde acties, meer in deze trant. En na dinsdag komen we met bericht, hoe we dit met regiobeheer, FDF en de trekkerleiders op gaan knappen, dit vuiltje. Maar één ding weet ik wel: Piet Adema en die Harm Holman, of hoe hij heet, daar heb ik zo’n spuughekel aan gekregen, die zullen in het centrum van de belangstelling komen te staan.’

Adema is minister van Landbouw en Holman is landbouwwoordvoerder van Nieuw Sociaal Contract (NSC). Hij pleitte deze week voor krimp van de veestapel. 

Niets bijzonders 

Van der Plas mag reageren. Ze meldt dat de weerstand tegen Adema niet nieuw is: ‘Het is net alsof hier nu iets heel bijzonders wordt gezegd’. Een interessante poging het niet over de verkapte bedreiging aan het adres van Adema en Holman te hoeven hebben. Sven Kockelmann is gelukkig wakker en zegt dat je er ‘een verkapt dreigement in zou kunnen horen’. Van der Plas reageert: 

‘Ja kijk weet je, dan gaan we het daar weer over hebben. We moeten het nou gewoon eens hebben over hoe we de ellende voor de boeren gaan oplossen. Als aan talkshowtafels alleen maar gesproken wordt over de toon en over dat daar pallets in de brand staan, dat er autobanden in de brand staan, het is niet voor niets (…) dat in heel Europa boeren nu in opstand komen.’ 

De verbazing is van de gezichten van Kockelmann en mede-gast Martijn de Greve af te lezen. Kockelmann probeert het nogmaals. Er wordt over twee mensen gesproken op een toon die je als bedreigend zou kunnen ervaren, zegt hij. Van der Plas: ‘Ik zie daar niet zozeer een bedreiging in, het zijn harde woorden, zeker, maar er worden ook hele harde daden gepleegd richting de boeren’.

We moeten Van der Plas gelijk geven dat de woorden van Van den Oever niet zo bijzonder zijn. FDF doet dit immers al jaren. Al in 2020 hoorden we toenmalig minister Carola Schouten zeggen dat ze de intimidatie van FDF niet langer pikt. We herinneren ons nog dat de telefoonnummers van CDA’ers werden verspreid. Rob Jetten werd thuis bezocht. Toen tientallen boeren bij minister Van der Wal op de stoep stonden noemde FDF dat ‘een topactie’. 

Veel erger 

Het is allemaal allang veel erger. NRC schreef al anderhalf jaar geleden dat landbouwwoordvoerders hun werk niet meer kunnen doen en met talloze bedreigingen te maken krijgen. Er zijn meer voorbeelden dan in dat artikel staan. Dat weet iedereen die met boeren en stikstof bezig is. Rara wat is de uitwerking van de woorden van iemand als Van den Oever, die een NSC-Kamerlid ‘in het centrum van de belangstelling’ wil laten staan? Er is alle reden om alle alarmbellen af te laten gaan.

Van der Plas verzucht dat we het hier nu weer over hebben. Dat zegt veel over haar democratische en rechtsstatelijke normen. Er kan maar één norm zijn: je strijdt met woorden zonder welke bedreiging of intimidatie dan ook. Snapt Van der Plas dat? In het verleden is ze weleens geprezen dat ze haar (deels) radicale achterban op dit soort zaken aansprak, maar consequent is ze nooit geweest. Die ‘bezoeker’ bij minister Van der Wal werd gewoon erelid van BBB Jong.

Ondertussen zit Van der Plas aan de formatietafel, samen met Pieter Omtzigt. Dan schuift Geert Wilders aan, de man wiens partij FDF doodleuk ontvangt en waar Dion Graus weer Kamerlid voor is. Graus wil voor FDF de rode loper uitrollen en vindt het raar dat minister Adema bij die woorden geïrriteerd kijkt. Ondertussen vraag je je af wat de verschillen tussen BBB en PVV eigenlijk zijn en welke van deze partijen de grootste bedreiging voor het democratisch bestel is. 

Hoe het ook zit: het wordt tijd dat Omtzigt weer klare taal gaat spreken over democratie en rechtsstaat. 

Beeld: Caroline van der Plas bij Op1. Still van Twitter. 

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.