Wat zijn de morele grenzen van de VVD?
De sfeer bij het bestuurderscongres van de VVD, een dag eerder, was ontzettend goed, vertrouwt een raadslid me toe. De VVD komt zaterdag bijeen voor het partijcongres in een ongeïnspireerd congrescentrum in Noordwijkerhout. De aanwezigen lijken massaal met elkaar te hebben afgesproken dat er beslist geen crisis is, dat er geen interne strijd is tussen liberalen en populisten en dat het heel gewoon is dat er kritiek komt als een nieuwe leider de verkiezingen verliest.
Dit brengt ons bij de belangrijkste vraag van de dag: steekt de VVD massaal de kop in het zand of is het intellectuele niveau simpelweg tot het nulpunt gedaald? Het antwoord is niet meteen duidelijk, maar na een dagje congresseren ben je een stuk wijzer.
Vooruitkijken
Partijvoorzitter Eric Wetzels heet de honderden aanwezigen hartelijk welkom. Hij prijst de inspanningen tijdens de verkiezingscampagne, al viel het resultaat tegen. Al snel volgt een duidelijk gevalletje ‘kop in het zand’: de VVD moet vooruitkijken, aldus Wetzels. Hij realiseert zich kennelijk niet dat de toekomst van de VVD onlosmakelijk is verbonden met de formatie van Wilders-I. Dat is precies het hete hangijzer waar het vandaag over zou moeten gaan, maar het staat niet op de agenda.
Wetzels denkt dat de VVD wel ‘voor hetere vuren heeft gestaan’. De partij zal blijven werken aan ‘een liberaler Nederland’, een opvallende ambitie als je tegelijk zit te formeren met een extreemrechtse partij. De vertrekkend penningmeester vertelt dat hij in zijn nieuwe baan bij ABN-AMRO heeft geleerd dat je best onderling meningsverschillen kunt hebben, maar dat je vervolgens toch in gezamenlijkheid verder gaat en ook zo naar buiten treedt. Zo moet dat bij de VVD ook. Applaus.
Kop in het zand dus: het valt op dat allerlei VVD-prominenten doen alsof Dilan Yesilgöz geen aangeschoten wild is. Mark Rutte voorspelt haar een mooie toekomst, misschien zelfs als premier. Achteraf blijkt uit een reportage van RTL dat dit de gezamenlijke communicatielijn is: er is onenigheid en onvrede, maar dat is niets bijzonders. Kop in het zand: de VVD klapt het hardst voor Eric – spreidingswet – van der Burg en Europees lijsttrekker Malik Azmani. Rara voor wie is het applaus lauwtjes?
Nooit opgeven
Na de lunch houdt Yesilgöz de zaal voor dat ze nooit opgeeft en dat ze dat gaat waarmaken. Interessante missie die – waarschijnlijk expres – geen enkele duidelijkheid geeft over waar Yesilgöz zelf heen wil. Ze vertelt dat de VVD zich in een storm bevindt en dat dat komt omdat de VVD zich in ‘een complex politiek landschap’ begeeft. De VVD heeft dertien jaar geregeerd en daarmee ‘heel veel pijn gepakt’. Daarnaast zijn er de laatste twee maanden dingen ‘niet goed gegaan’.
Yesilgöz doet het slim: ze suggereert dat ze haar eigen rol gaat belichten, maar daar horen we vervolgens vrij weinig over. Volgens de VVD-leider is het de vraag of je 64 zetels voor protestpartijen kunt negeren. Leuk trucje om PVV, BBB en NSC gelijk te schakelen. Onzin natuurlijk: er zijn geen VVD’ers die niet met Pieter Omtzigt willen samenwerken, maar bij Geert Wilders ligt dat anders. Yesilgöz denkt dat stemmers een signaal hebben willen geven.
Yesilgöz denkt dat het geen automatisme moet zijn dat de VVD blijft regeren, want de partij heeft verloren, maar er ligt tegelijk een unieke kans om beleid te maken ‘waar we het allemaal mee eens zijn’. Zo kwam ze kennelijk op haar gedoogplannetje, maar dat werd erg slecht ontvangen. De VVD moet nadenken over een andere rol, wilde Yesilgöz kennelijk zeggen, maar de mensen hoorden vooral dat de VVD allerlei dingen niet wil doen, in plaats van wat de partij wel wil.
Een gouden kans
Eigenlijk betreurt Yesilgöz de beeldvorming. De mensen moeten zien dat de VVD levert, denkt ze. Gelukkig praat de VVD nu mee en probeert zaken te realiseren. Er was wel gedoe over de spreidingswet, maar we moeten goed begrijpen dat ze niet tegenover de eigen bewindspersonen staat en ook niet tegenover de fractie in de Eerste Kamer. De VVD wil gewoon een lagere instroom en er is nu een kans dat dat gerealiseerd wordt. De VVD kan het verschil maken en er dan sterker uitkomen.
Het beeld dat linkse VVD’ers de afgelopen jaren hun zin hebben gekregen en dat rechtse VVD’ers nu aan de beurt zijn is onzin, bezweert Yesilgöz. Beide groepen zijn namelijk heel belangrijk voor de VVD. Yesilgöz is klaar met dit soort etiketten. De VVD gaat zelf over wat de partij is en intern zijn al deze smaken gewoon nodig. De VVD is sowieso de laatst overgebleven volkspartij, denkt ze. Yesilgöz begint allerlei thema’s op te sommen waar de VVD voor staat.
Slechts één daarvan is echt interessant: de rechtsstaat. Onze manier van leven staat onder druk door de georganiseerde misdaad, zegt Yesilgöz, die iedereen die in de beveiliging werkt begint te prijzen. Er volgt één bijzonder zinnetje: de VVD zal altijd opkomen voor democratische normen en waarden, aldus Yesilgöz, want daarvoor is de partij opgericht. Vlug naar het volgende onderwerp.
Morele grenzen
Na de speech horen we een paar leden steunbetuigingen uitspreken voor Yesilgöz, anderen hebben vragen. Het kost weinig moeite de onenigheid te zien. Oud-Kamervoorzitter Frans Weisglas roept op om beslist niet met Wilders te regeren. Even later relateert een onbekende man zoveel maatschappelijke problemen aan migratie dat je je bij de PVV waant.
De werkelijkheid is nogal plat: op dit moment wordt geformeerd, daar hebben de VVD-leden geen directe invloed op en de uitkomst is sowieso nog niet bekend. De leden vinden het logisch dit af te wachten. Ze hebben reden om aan te nemen dat de uitkomst hen tevreden zal stellen: Yesilgöz weet heus wel dat ze niet met een inperking van de grondrechten kan aankomen. Dat is niet eens zo’n heel gekke verwachting, maar het is nadrukkelijk een praktisch en geen moreel oordeel.
Stel dat PVV en VVD straks samen ‘een aanvaardbaar regeerakkoord’ sluiten en Wilders twittert opnieuw een antisemitische cartoon, FDF gaat zoals aangekondigd met de PVV samenwerken, een PVV-Kamerlid begin over ‘omvolking’ te oreren en een ander valt de rechterlijke macht aan. Het zijn voorbeelden uit het verleden die een voorbode zijn voor de toekomst. Er zal weinig veranderen, want Kamerleden hebben een vrij mandaat. Je vraagt je af of de VVD iets van dit soort voorbeelden vindt.
Het probleem is niet dat de VVD dit congres geen tijd maakt om deze vraag uitgebreid te bespreken, maar dat veel VVD’ers niet snappen dat samenwerken met de PVV vraagt om het vaststellen van heldere morele grenzen. Waar liggen de rode lijnen? Als je daar niet over nadenkt, heb je ze niet.
Beeld: RTL Nieuws interviewt Mark Rutte. Foto: Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.