Zou dat een succes worden, 37 PVV-Kamerleden? Het is begrijpelijk dat het dezer dagen veel gaat over de formatie en over de niet-rechtsstatelijke voorstellen van Wilders. Toch mist er een perspectief: dat van de PVV als organisatie. Kan de PVV functioneren met een fractie van 37 leden? We moeten daarvoor terug in de tijd, naar de periode 2010-2012. Het kabinet Balkenende was gevallen en er waren net als nu vervroegde verkiezingen. De PVV won en kreeg 24 Kamerleden.

Volop nieuwe PVV’ers in Den Haag. Tot dat moment bestond de fractie uit negen mensen, waarvan een behoorlijk deel nog steeds in de Tweede Kamer zit: Fleur Agema, Martin Bosma en Dion Graus bijvoorbeeld. De uitbreiding van de fractie verliep beroerd: aan het einde van de periode waren meerdere fractieleden vertrokken. Vooral de afsplitsing van Hero Brinkman – dezer dagen weer veel in de media om over de PVV te vertellen – haalde de krantenkoppen. 

In 2014 maakte de AVRO er een documentaire over: Wilders’ Wereld. We zien allemaal mannen die ooit bij de PVV zaten, maar ook allemaal weg zijn: Jhim van Bemmel, Louis Bontes, Hero Brinkman, André Elissen, Marcial Hernandez, Wim Kortenoeven en Richard de Mos. Ze hebben met elkaar gemeen dat ze in de periode 2010-2012 voor de PVV in de Tweede Kamer zaten. Alleen Elissen bleef de partij trouw en was later raadslid in Den Haag en zelfs Europarlementariër. 

Verdeel en heers

Hoe is het om PVV-Kamerlid te zijn? De Kamerleden waren in klasjes klaargestoomd, maar wisten vooraf helemaal niet hoe de verhoudingen lagen. Ze moesten alles van de oudgedienden aannemen. De belangrijkste les: de media zijn de vijand. PVV’ers gingen via het fietsenhok naar buiten om journalisten te ontlopen. Ook toen PVV’ers in opspraak kwamen moesten ze hun mond houden. Alle mediaverzoeken liepen via Fleur Agema en die had altijd wel een reden om nee te zeggen.

Dat gold breder. Kamervragen stellen of een motie tekenen kon niet zomaar, daar moest toestemming voor komen vanuit de top. Wilders had er wat mensen voor die dat voor hem regelden. Fleur Agema is een kundige assistent die volgens een van de oud-PVV’ers niet eens een eigen mening heeft. Het was heel moeilijk werken want overal was controle. Soms ging het er stevig aan toe. Slechts een enkeling wist zich aan de controlemachine te onttrekken. 

Wilders kan als fractievoorzitter weggestemd worden, legt een PVV’er van toen uit. Er is daarom verdeeldheid in de fractie nodig, want anders kan men tegen Wilders samenspannen. Er mag geen collegialiteit zijn, want alleen dan blijft Wilders de baas. Verdeel en heers is dus het centrale principe: negatieve verhalen over elkaar vertellen zodat niemand elkaar vertrouwt. In lijn met dit principe had Wilders ook geen vertrouwen in zijn Kamerleden, want zonder zijn toestemming mochten ze niets.

Er is een groot verschil tussen de Wilders in de media en die in het echt, vertellen de voormalige fractieleden. Wilders is geen people manager, vindt het lastig om moeilijke gesprekken te voeren en regelt alles het liefst per sms. Op een soortgelijke manier hoorden de Kamerleden dat Wilders de gedoogcoalitie Rutte-1 had opgeblazen: via de radio. Er was nul overleg geweest. Naar de input van de Kamerleden voor het nieuwe verkiezingsprogramma werd nauwelijks geluisterd. Inspraak? Ho maar. 

23 nieuwelingen

Is de situatie van nu vergelijkbaar met die van toen? De 23 nieuwe PVV-Kamerleden hebben bijna allemaal al functies binnen de partij gehad. Ze kennen de PVV dus beter dan de nieuwelingen uit 2010, maar de vraag blijft hoeveel contact ze al met Wilders zelf hebben gehad. Hij zal geen kind aan huis zijn bij de PVV-fracties in Den Helder of Groningen. Sommige nieuwelingen zullen weten waar ze aan beginnen, maar een deel loopt waarschijnlijk tegen dezelfde muren op als de PVV’ers van toen. 

Het probleem laat zich raden: de ervaringen van alle oudgedienden worden gewantrouwd. Ze hebben immers veel reden voor rancune: zo waren PVV’ers als Kortenoeven en Hernandez inhoudelijk teleurgesteld in Wilders, werd De Mos gehinderd in zijn politieke ambities en werd Bontes door Wilders uit de fractie gezet. Hun ervaringen kun je daarom gemakkelijk terzijde schuiven als onbetrouwbaar. Tegelijk is de kans groot dat ze simpelweg de waarheid vertellen.

Ook is de kans klein dat de patronen van toen zijn veranderd. We zien dat nu al: de eerste PVV’ers die niets tegen de media willen zeggen zijn alweer gesignaleerd. Of deze mensen zich echt in de kooi van Wilders laten opsluiten blijft afwachten, maar dat er vroeg of laat spanningen ontstaan lijkt gegarandeerd. Wilders kon 23 collega’s al niet aan, nu heeft hij er 36. Natuurlijk hebben veel politieke tegenstanders buikpijn van de PVV-winst, maar het zou zomaar kunnen dat Wilders dat zelf ook heeft.

Beeld: Geert Wilders in Wilders’ Wereld. Still van YouTube. 

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.