Een jaar geleden was Sheila Sitalsing in debatcentrum Arminius in Rotterdam. Ze sprak over Mark Rutte en vertelde dat het met zijn uithoudingsvermogen wel goed zit. We weten hoe het verder ging: Rutte droeg het leiderschap van de VVD over, waarna zijn partij ruim tien zetels verloor en Wilders de grootste werd. Tijd voor Sitalsing om wederom naar Rotterdam te komen om tekst en uitleg te geven. 

Sitalsing toont een fragment van Dilan Yesilgöz op de uitslagenavond. Yesilgöz zegt wat obligate dingen. De VVD heeft nu even niet het voortouw. Felicitaties aan de winnaars. Ze heeft een briefje in haar handen. Dat is veelzeggend, denkt Sitalsing. Kennelijk was de VVD er niet zeker van dat Yesilgöz haar tekst nog zou weten. Je ziet de regie, de onzekerheid én de schrik dat de VVD echt heeft verloren. 

Er is een oude campagnewet, doceert Sitalsing: de verkiezingscampagne duurt drie maanden, de media verslaan deze drie weken en kiezers beslissen de laatste drie dagen. Dat is precies wat er is gebeurd: de opmars van de PVV is het product van de laatste dagen van de campagne en was dus pas heel laat zichtbaar. Die eindsprint heeft Wilders heel wat extra zetels opgeleverd. 

De nieuwe VVD

Rutte heeft Wilders na de gedoogcoalitie altijd op afstand gehouden, weet Sitalsing. De samenwerking was hem slecht bevallen. Nu Rutte weg gaat, doet de VVD het anders. We horen opeens dat de samenwerking met de PVV in Flevoland prima verloopt, Kamerlid Ruben Brekelmans vertelde deze zomer dat Wilders een potentiële VVD-partner is en Dilan Yesilgöz benadrukt telkens dat ze geen enkele kiezer uitsluit. 

Sitalsing weet dat de VVD alle keuzes tijdens de campagne voorlegt aan focusgroepen. Kennelijk heeft de VVD daar dus gehoord dat kiezers samenwerking met de PVV geen probleem vinden. Daar komt ook migratie als dominant campagnethema vandaan. De VVD heeft er al die tijd geen moment aan gedacht dat de PVV de grootste kon worden. De PVV is toch geen zinvolle stem? Klopt, zolang de VVD Wilders uitsluit. 

Een man in het publiek vraagt zich af waarom de VVD eerst met de PVV leek te willen regeren, maar nu dit getalsmatig mogelijk is geworden opeens schermt met een gedoogconstructie. Het antwoord is eenvoudig, maar vooral arrogant: de VVD praatte tot dusver vanuit de positie van de grootste partij. Dan wil de VVD misschien met de PVV, maar dat ligt anders als Wilders de meeste zetels heeft. 

De media 

Niet alleen de VVD had verkeerde verwachtingen. Ewout Kieviet van de NOS dacht wel dat de PVV zou winnen, maar niet zoveel. Journalisten dachten aan een strijd tussen VVD, Omtzigt en Timmermans. De PVV was niet zo relevant: Wilders heeft standaard twintig zetels en gaat toch niet regeren. De Volkskrant, zo weet Sitalsing, heeft niet eens een analyse geschreven van het PVV-verkiezingsprogramma. Daar staat immers alleen oud nieuws in.

Nu blijkt Wilders opeens ‘een factor’ te zijn geweest en lezen we achteraf wat de PVV wil. Het panel van deze avond laat precies het probleem zien: Wilders wil een nexit en dat kan helemaal niet, dus het heeft geen zin daar aandacht aan te besteden, zegt Kieviet. Zo komt een nexit dus alsnog dichterbij dan ooit, juist omdat niemand het erover wil hebben. 

Er volgt nog een veelzeggend voorbeeld. Na de verkiezingen kwamen tuinders uit het Westland in de media. Ze hadden PVV gestemd, maar zijn wel afhankelijk van Poolse arbeidsmigranten. Nu hopen ze dat die Polen onder het PVV-bewind mogen blijven. De zaal moet erom lachen, maar het zou logischer zijn de hele Nederlandse parlementaire journalistiek stevig ter verantwoording te roepen. 

Onbekende PVV’ers 

Een man in het publiek vraagt zich af wie de PVV-stemmers eigenlijk zijn en wat ze precies beweegt. We horen panellid Dilara Bilgic zeggen dat daar al veel onderzoek naar is gedaan. Alom instemmende blikken. Er zijn allerlei analyses gemaakt en de argumenten van Wilders-stemmers zijn inmiddels wel bekend. Maar het is van tweeën één: of die analyses zijn ontzettend slecht of ze worden niet gelezen. Anders had men de PVV-winst wel zien aankomen. 

We moeten de situatie niet simplificeren, want er zijn grote onderlinge verschillen tussen PVV-stemmers, horen we. Dat maakt het allemaal nog erger. Dan hebben de Westlandse tuinders door de oppervlakkige media-aandacht niet begrepen dat Wilders Poolse arbeidsmigranten wil wegjagen, maar hadden de media tenminste allerlei andere PVV-stemmers kunnen bedienen waarom Wilders ook in hun geval toch geen goed idee is. 

Inmiddels is er een peiling die suggereert dat de PVV bij nieuwe verkiezingen verder gaat groeien. Misschien wordt het toch tijd die analyses van PVV-stemmers eens echt te gaan lezen? Zomaar een idee: je kunt Wilders-fans analyseren tot je een ons weegt, maar als er geen bereidheid is naar ze te luisteren en zo nodig weerwoord te geven, heeft de discussie over de PVV-opmars sowieso geen enkele zin.

Beeld: panel in Arminius met Dilara Bilgic, Ewout Kieviet en Sheila Sitalsing. Foto: Chris Aalberts.

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.