D66 heeft meer Hans Vijlbrief nodig

Het gaat niet zo lekker met D66. De partij komt zaterdag bij elkaar in Omnisport in Apeldoorn voor een partijcongres dat is gewijd aan het nieuwe verkiezingsprogramma. De leden bespreken tientallen amendementen en luisteren naar een speech van Rob Jetten. De relevantie van D66 is tanende en dus heeft men een oplossing bedacht: de partij gaat de komende weken luisteren naar de kiezer. Er zijn nogal wat aanwijzingen dat dit niet gaat helpen, maar D66 heeft dat niet door.
De gebrekkige relevantie van D66 zal de komende weken extra worden geaccentueerd. Er komen allerlei televisiedebatten en die zijn vermoedelijk bepalend voor de uitslag. D66 is meestal niet uitgenodigd, want redacties baseren zich op de peilingen en die zijn voor D66 beroerd. Frans Timmermans is er elke keer wel. Voor een stevig progressief geluid ligt het dus voor de hand GroenLinks-PvdA te stemmen, al is het maar omdat je steeds aan die mogelijkheid wordt herinnerd.
Versnippering is niet de schuld van D66, maar de partij heeft wel last van de gevolgen. Vanuit de buitenwereld bezien is het deze zaterdag niet de vraag welke punten en komma’s in het verkiezingsprogramma worden gewijzigd, maar of er überhaupt iets nieuwswaardigs over deze kleine partij te melden valt. De drempel om iets over D66 ‘nieuws’ te noemen wordt steeds hoger. Het belangrijkste nieuws van deze zaterdag lijkt te zijn dat Rob Jetten de VVD geen geschikte coalitiepartner vindt.
De mening van Dilan Yesilgöz over D66 is natuurlijk relevanter.
Rob Jetten
Jetten krijgt tijdens zijn speech meerdere staande ovaties. Hij begint met een genuanceerd verhaal over de oorlog in Israël en Gaza, veroordeelt de terreur van Hamas en bekritiseert dat de Palestijnen daar collectief voor worden gestraft. Jetten wil diplomatie, een staakt-het-vuren en een twee-statenoplossing. Het publiek klapt, maar de relevantie van al deze standpunten is wederom beperkt. Timmermans vindt dit soort dingen immers ook.
Jetten zegt dat D66 de eindsprint gaat inzetten, net als de sporters op deze topsportlocatie. D66 praat niet alleen over verandering, maar doet er ook echt aan, zo houdt hij de zaal voor. Jetten noemt een groot aantal ideeën over onderwijs, zorg en een eerlijke samenleving. Dat Yesilgöz het regeerakkoord van Rutte-IV inmiddels ‘een waterig compromis’ noemt, wil er bij hem niet in. De VVD wil gewoon de deur openzetten naar de PVV, aldus Jetten, die extreemrechts zelf categorisch uitsluit.
Jetten benadrukt de resultaten van Rutte-IV en hij heeft gelijk: D66 was absoluut relevant met bijvoorbeeld het klimaat- en stikstofbeleid en een meer pro-Europese koers. Zo komt een hele andere vraag op: waarom wordt D66 hier niet voor beloond? De partij heeft min of meer gedaan wat was beloofd, heeft zaken die D66-kiezers belangrijk vinden in gang gezet en toch lopen die kiezers weg. Dat is heus niet alleen omdat Sigrid Kaag met Rutte in één kabinet ging zitten.
Jetten heeft het er niet over.
Hans Vijlbrief
De enige die zaterdag aan deze kwestie raakt is Hans Vijlbrief, de staatssecretaris Mijnbouw die de Groningse gaskraan dichtdraaide. Hij schreef het verkiezingsprogramma en geeft in de ochtend een toelichting. Opeens klinkt D66 heel anders dan normaal. Er zijn gevoelens van onvrede en mensen voelen zich niet gehoord, weet Vijlbrief. Die gevoelens hebben een reden, zo houdt hij de zaal voor: de meritocratie is doorgeslagen en de politiek staat steeds verder van mensen af.
Het woord deplorables valt, maar op een liefdevolle manier. Veel mensen kunnen zich niet zoals vroeger verheffen. Dat zou wel moeten. De politiek moet meer luisteren, juist naar mensen met een zachte stem. Vijlbrief bracht dit al in de praktijk door spreekuren te houden in Groningen, tegen alle adviezen van ongeveer heel Den Haag in. Het werd een succes: de mensen vonden de gesprekken fijn, want ze waren jaren aan hun lot overgelaten. Vijlbrief beloofde ze niks en luisterde alleen maar. Het bleek hard nodig.
Vijlbrief presenteert vier eenvoudige ideeën hoe het vertrouwen in de politiek een beetje kan herstellen: burgers hebben recht op een overheid die in heldere taal praat, de overheid moet niet in hoger beroep gaan tegen eigen burgers, zij moeten het recht hebben zich eens te vergissen als ze een formulier invullen en de overheid moet blijvend met ze in gesprek. Applaus uit de zaal. Met Vijlbrief is D66 opeens weer de partij voor iedereen, niet dat stelletje academici dat altijd gelijk denkt te hebben.
Opeens vraag je je af: waarom is Vijlbrief eigenlijk geen lijsttrekker?
Luisteren
Vijlbrief geeft D66 in feite de opdracht ook eens te gaan luisteren. Dat wordt meteen in de praktijk gebracht met een deelsessie met de wonderlijke naam ‘van social media naar echt contact’. Een campagnemevrouw wil ook dat er meer geluisterd wordt. Verrassing: D66 doet dat al. De partij zet er zelfs medewerkers voor in. De campagnemevrouw vertelt dat ze al in ‘Team Kaag’ zat. Sindsdien reageert D66 op posts op sociale media en biedt burgers aan in gesprek te gaan.
Het is heel verrijkend om met mensen te praten, want dan hoor je waar de aarzeling zit, vertelt ze. Dat in deze redenering een strikte hiërarchie zit wie er gelijk heeft, lijkt haar te ontgaan. Rob Jetten vertelt ondertussen dat we ook met ons eigen netwerk in gesprek moeten. Leden moeten aan hun buren, vrienden en collega’s vertellen dat ze van D66 zijn. Er komt ook ‘lekker deelbare content’. Zo komen de leden alweer meteen in de zendmodus, terwijl ze juist zouden gaan luisteren.
De leden willen praktische tips. Zie hier de valkuil van mensen met een acuut probleem: ze gaan oplossingen verzinnen en vergeten te analyseren hoe ze in de ellende terecht zijn gekomen. Niemand vraagt waarom de kiezers zijn weggelopen als er door ‘Team Kaag’ al die tijd zo intensief is geluisterd. Nog zo’n vraag: waarom moeten de leden luisteren? Zou het niet logischer zijn dat D66-politici dat gaan doen? Dat vinden kiezers vast een stuk interessanter.
De enige die bij D66 snapt wat luisteren is, heet Hans Vijlbrief. De leden hebben hem beloond: hij steeg op de kandidatenlijst naar plek drie. Ze hadden hem beter lijsttrekker kunnen maken.
Beeld: Hans Vijlbrief op een scherm bij het D66-congres. Foto: Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.