Radicaal rechtse partijen zijn in veel Europese landen populair en daarmee dringt de vraag zich op wat daar de consequenties van zijn. We kennen dit soort partijen wel: in Nederland de PVV, elders Vlaams Belang, Front National, FPÖ en Lega. Er zijn er nog veel meer. In veel landen worden deze partijen uitgesloten van de macht met een cordon sanitaire, zeker op nationaal niveau. Als ze aan de macht komen is dat meestal lokaal. De grote vraag is: hoe ziet zo’n radicaal rechts bestuur er in de gemeente uit? 

Deze vraag staat centraal in het nieuwe boek van Fred Paxton, onderzoeker aan de Universiteit van Milaan. In Restrained Radicals bekijkt hij radicaal rechtse partijen die op lokaal niveau bestuurlijke verantwoordelijkheid nemen met het leveren van een door de bevolking gekozen burgemeester. In Nederland hebben we nog nooit een radicaal rechtse burgemeester gehad, waarschijnlijk omdat we sowieso geen gekozen burgemeester hebben. Dat maakt de kans op een radicaal rechtse burgemeester minimaal. 

Het aantal gemeenten waar je zo’n onderzoek kunt doen is beperkt: in Frankrijk waren er in 2018 vier burgemeesters van radicaal rechtse partijen, in Oostenrijk eentje, in Zwitserland twee en in Italië achttien. Paxton kiest in elk land een stad en analyseert deze op het beleid dat wordt gevoerd, waar deze bestuurders geld aan uitgeven en of hun retoriek verandert nu ze aan de macht zijn. Ook kijkt hij naar de relatie met de landelijke partij, voor wie deze steden vaak erg belangrijk zijn. 

Beperkte macht 

In de meeste steden is de koers van deze burgemeesters gematigd. Dit geldt in Hénin-Beaumont in Frankrijk, waar het Front National de burgemeester levert, in Thun waar de Zwitserse PVV aan de macht is – SVP genaamd – en in het Oostenrijkste Wels, waar de FPÖ de burgemeester verkozen kreeg. De enige duidelijke uitzondering is het Italiaanse Cascina waar de burgemeester van Lega opvalt omdat hij zijn eigen ideologie in de regio probeert te verspreiden. 

In het lokale bestuur hebben deze partijen geen vrije hand omdat ze bij veel thema’s hun wil niet kunnen opleggen. Meerdere gemeenten in het onderzoek krijgen bijvoorbeeld een asielzoekerscentrum toegewezen. De burgemeesters kunnen niet veel anders dan eraan meewerken. De vraag is dan ook wat radicaal rechtse partijen op lokaal niveau wel kunnen doen. Dit onderzoek is daar erg duidelijk over: veiligheid en goede financiën zijn vaak de kernpunten, omdat dit zaken zijn waar het lokaal bestuur – in tegenstelling tot migratie – iets over te zeggen heeft.

Er is nog een extra beperking voor deze bestuurders: de burgemeester kan wel radicaal rechts zijn, maar deze beslist meestal niet in zijn eentje. Zo is er in Zwitserland sprake van collegiaal bestuur met een coalitie, waardoor het eigenlijk al op voorhand onmogelijk is voor de burgemeester om zijn wil door te drukken. Iets dergelijks speelt in Oostenrijk. Dit levert voor radicaal rechtse politici opmerkelijk gematigd beleid op. In Italië en Frankrijk hebben burgemeesters juist meer ruimte.

Invloed van de partij 

Ook daar wordt die ruimte niet altijd gebruikt. Dit hangt af van de positie van de landelijke partij. Dit is goed te zien in Hénin-Beaumont, een plaats die voor Front National erg belangrijk is geworden om te laten zien dat de partij ‘respectabel is’ en in staat is te besturen. De stad moet uitstralen dat het Front National onder Marine le Pen echt gematigder is dan onder haar vader. 

Waar Front National Hénin-Beaumont gebruikt voor deze PR-boodschap, gaat dat in het Italiaanse Cascina juist andersom. Lega is oorspronkelijk een partij die zich inzette voor Noord-Italië en nauwelijks aanhang had in het Zuiden. De partij heeft steeds meer een landelijke uitstraling gekregen, met name onder het leiderschap van Matteo Salvini. Cascina ligt in een gebied waar Lega nooit sterk was: Toscane. Hier doet de burgemeester van Lega pogingen de eigen ideologie ook in de regio te verspreiden. 

Al met al moeten rechts radicale partijen zich op lokaal niveau matigen omdat ze niet over alle onderwerpen gaan, ze in coalities compromissen moeten sluiten of omdat een gematigde koers de eigen partij op landelijk niveau beter uitkomt. Wat resteert is veel retoriek, maar deze heeft maar beperkte impact op het beleid. Populairder worden de radicaal rechtse partijen er ook niet altijd van. Juist in Cascina, waar Lega zich het meest zelfverzekerd presenteerde, was de burgemeester na één periode alweer weg. 

Beeld: anti-PVV-sticker. Foto: Chris Aalberts.

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.