Samen kan het, zegt GroenLinks-PvdA. Is dat zo?
Hij staat bescheiden in een hoekje van de enorme zaal, maar het is zijn dag. Het is Frank van de Wolde, de man die de afgelopen twee jaar vol enthousiasme pleitte voor linkse samenwerking. Wanneer hij er precies mee begon is niet zo duidelijk, maar bij de voorzittersverkiezing van de PvdA kwam zijn naam definitief bovendrijven. Hij wilde partijvoorzitter worden om zo voor linkse samenwerking te zorgen. Een rare kandidatuur, want over dit soort keuzes gaan de leden, niet de voorzitter.
Het maakte niet uit: Van de Wolde had opeens een podium om zijn ideaal uit te dragen. Hij verloor de verkiezing, maar haalde best een aardige score: de meeste kandidaten deed het slechter. Van de Wolde was niet te stoppen en een paar maanden later zagen we hem op het podium van het PvdA-congres met gebalde vuist wederom de samenwerking bepleiten. Waar zijn ideaal voorheen irrelevant leek, bleken de leden nu voorstander.
Zo werd een schijnbaar onmogelijk idee in no time realiteit. Er kwamen plannen, ledengesprekken en een gezamenlijke Eerste Kamerfractie. Nu doen de partijen samen mee aan de Tweede Kamerverkiezingen. Zo zijn we zaterdag in Rotterdam Ahoy, waar de partijen hun eerste gezamenlijke partijcongres houden. Van de Wolde wordt niet genoemd, maar hij heeft toch echt een van de zaadjes geplant.
De grote vraag blijft natuurlijk: is het ook een goed idee?
De fuik in
Hoe serieus de samenwerking is, blijkt uit bijna alles. Alleen de jasjes van de vrijwilligers zijn nog steeds van GroenLinks of PvdA. Nieuwe exemplaren met het gezamenlijke logo konden er kennelijk niet vanaf. Ook zijn er nog twee partijvoorzitters, maar dat is het wel. Verder straalt alles eenheid uit: de vlaggen bij Ahoy en het logo op het podium zijn vervangen en verder zijn er één congresprogramma, één lijsttrekker, één kandidatenlijst, één verkiezingsprogramma en één campagnefilm.
De critici zeiden vanaf de eerste dag dat linkse samenwerking een fuik is. Je kunt erin zwemmen, maar kun je er ook weer uit? Het point of no return lijkt inmiddels wel gepasseerd. GroenLinks en PvdA zijn hun individuele uitstraling op landelijk niveau kwijt. Er zijn formeel nog wel twee afzonderlijke Tweede Kamerfracties, maar ze werken intensief samen, hebben de portefeuilles onderling verdeeld en medewerkers werken soms voor beide. Na de verkiezingen zal er officieel één fractie zijn.
De weerstand is gebroken. GroenLinks-Kamerlid Lisa Westerveld stond bekend als criticaster, nu zegt ze dat de leden hebben gesproken. We horen op het podium de namen van talloze deelnemers aan commissies die de gezamenlijke verkiezingsdeelname hebben voorbereid. GroenLinks-Kamerlid Tom van der Lee blijkt een PvdA-vrouw aan de haak te hebben geslagen.
Mooie opbrengsten
Tim ’S Jongers – de directeur van het wetenschappelijk bureau van de PvdA – zegt dat het beeld dat de samenwerking misloopt typisch ‘een dingetje van de media’ is. Er is juist een enorme inhoudelijke winst behaald door de groene en rode strijd te combineren. Klimaatrechtvaardigheid is het idee dat als je het klimaatbeleid niet sociaal uitvoert, het de maatschappelijke tegenstellingen vergroot. Klimaatbeleid moet je op een sociale manier vormgeven zodat iedereen ervan kan meeprofiteren.
Dat klopt natuurlijk niet helemaal, want GroenLinks was voorheen ook allang met klimaatrechtvaardigheid bezig, maar dat interesseert niemand nog iets. Samen voorwaarts.
Sommige leden hebben er nog steeds geen zin in. In hun optiek loopt de samenwerking prima omdat beide partijen in de oppositie zitten. Straks is dat heel anders als er in het kabinet compromissen moeten worden gesloten. PvdA’ers kunnen dat, de principiële linkervleugel van GroenLinks niet. En hoe verenigd is de PvdA eigenlijk? Er bestaat nog steeds een conservatieve vleugel. Die houdt zich opvallend stil, maar blijft dat zo?
Bij de linkse samenwerking mocht het nooit over partijfusie gaan en dat is logisch, want dat woord roept een heleboel emoties op. En dus gebruikt niemand deze term terwijl de partijen ontegenzeggelijk in dit proces worden getrokken.
Nieuwe uitdagingen
Allerlei problemen lijken overwonnen: de critici zijn erg stil, er is een lijsttrekker die voor iedereen acceptabel is en deze zaterdag lijken de partijen zelfs in staat een compromis te sluiten over de situatie in Israël en Gaza. Samen kan het.
Er komen nieuwe problemen aan, maar ook die zijn te overwinnen, zo lijkt hier het idee. De formatie bijvoorbeeld. Niet alleen compromissen sluiten wordt lastig, ook in de regering komen is nog een dingetje. Timmermans heeft immers geen zin in een kabinet met de VVD. Uitgaande van drie dominante partijen heeft Pieter Omtzigt het dan voor het uitkiezen. Een paar leden denken dat GroenLinks-PvdA buiten de boot kan vallen: over rechts is het makkelijker een meerderheid smeden dan over links.
Er volgt nog een lakmoesproef: PvdA en GroenLinks willen ongetwijfeld in juni gezamenlijk meedoen aan de verkiezingen voor het Europees Parlement. Ze zitten echter in verschillende fracties en het is voor beide partijen geen optie om hun oude affiliatie op te geven. Dit zou betekenen dat de PvdA’ers niet meer bij de Europese sociaaldemocraten horen of dat GroenLinks de band met andere groene partijen in Europa verbreekt. Beide opties zijn ondenkbaar.
Samen kan het
Als de linkse samenwerking niet heel snel tegen grote problemen aanloopt, zal de neiging zijn deze verder uit te bouwen. Onlangs fuseerden de fracties in Zuid-Holland. In Zeeland bestond ook al een gezamenlijke fractie. Dit is al op korte termijn het perspectief in alle provincies waar GroenLinks en PvdA samen in de coalitie of oppositie zitten. Ook lokaal zal het idee zijn dat nu de zelfstandige, landelijke zichtbaarheid van zowel GroenLinks als PvdA weg is, het logisch is ook elders bij elkaar te kruipen.
Zo straalt de nieuwe combinatie steeds meer eenheid uit. De bijeenkomst is ontzettend conflictarm, zeker nadat het explosieve Israël-Gaza-thema vooraf is geneutraliseerd. Leden klappen de handen blauw, er worden fusie-sjaals uitgedeeld, er zijn nieuwe speldjes en je mag verkiezingsposters meenemen. Er zijn allerlei ontwerpen. Die van Frans Timmermans is populair, maar die met de nummer twee, Esmah Lahlah – nu nog wethouder in Tilburg – is zelfs op.
Timmermans staat hier met zijn geestverwanten schouder aan schouder, want samen kan het, horen we hem zeggen. Hij komt met een enorme hoeveelheid prioriteiten als GroenLinks-PvdA straks regeert: een Nederlandse green deal, een Nederlandse natuurbeschermingswet, belasting op kapitaal, eerherstel van de volkshuisvesting en terugkeer van het principe dat de sterkste schouders de zwaarste lasten moeten dragen. Telkens weer applaus.
Goed idee?
GroenLinks-PvdA is klaar om te regeren. Samen kan het, zegt de campagne-video. De samenwerking is gewenst want er is te veel versnippering, hoor ik meerdere leden zeggen. Die versnippering is er inderdaad, maar toch vooral op rechts, zeker als Bij1 uit de Tweede Kamer verdwijnt. Het echte doel is precies wat Timmermans de enorme zaal voorhoudt: regeren. GroenLinks en PvdA zijn daarvoor allebei simpelweg te klein. Alleen samen doen ze mee.
Een paar uur na het congres meldt Kauthar Bouchallikht dat ze zich terugtrekt als kandidaat. Ze is het niet eens met de koers over Israël-Gaza. Opeens zijn we weer terug in de gewone wereld. De PvdA weet goed hoe je compromissen moet smeden en dat leek op dit congres goed gelukt, maar de werkelijkheid is dat er bij ‘Verenigd Links’ – zoals Timmermans het aanduidt – heel veel interne diversiteit is en dat samenwerken ook betekent dat men soms standpunten moet inslikken.
Oppervlakkig gezien is er eenheid en veel mensen op links snakken daarnaar. Tegelijk wordt het nog een hele tour ‘Verenigd Links’ ook verenigd te houden. Het voormalige Amsterdamse GroenLinks-raadslid Tirza de Fockert zegt haar lidmaatschap in ieder geval op. Ze is het niet eens met de migratieparagraaf. Zo is de vraag of deze hele exercitie niet vooral een zegen is voor partijen die klaarstaan om de weglopers op te vangen. Belangrijkste kanshebber: de Partij voor de Dieren.
Als straks Pieter Omtzigt niet met Timmermans blijkt te willen regeren, zullen velen zich afvragen waar GroenLinks en PvdA in hemelsnaam aan zijn begonnen.
Beeld: de poster met Frans Timmermans is bijna op. Foto: Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.