Het heeft er alle schijn van dat het niet lekker loopt bij JA21. Zaterdagmiddag komt de partij bijeen in de Prodentfabriek in Amersfoort om te praten over het verkiezingsprogramma, de kandidatenlijst en een plan om de partij te democratiseren. De journalistiek laat het massaal afweten: er staan drie camera’s opgesteld, maar die zijn geregeld door de partij zelf. Geen enkele krant, televisie- of radiozender laat zijn gezicht zien, al doet een televisieredacteur hier wel onderzoek voor de aankomende verkiezingen. 

Er is een nogal voor de hand liggende reden om deze ledenvergadering over te slaan: deze is grotendeels besloten. Het openbare deel bestaat uit praatjes met standpunten die we allemaal al kennen. JA21 is deze ochtend gepeild op één zetel en is vooralsnog dus de verliezer van de strijd om de rechtse kiezer. Pieter Omtzigt, PVV, VVD en BBB zijn een stuk relevanter. Het is eigenlijk nog veel erger: eigenlijk doet alleen BVNL het slechter, want die staat echt op nul.

Dynamiek der peilingen

Zie hier de dynamiek die we al vaker hebben gezien: natuurlijk voorspellen peilingen op dit moment helemaal niks. Een ruime meerderheid van de kiezers weet immers nog niet wat men over twee maanden gaat stemmen. Tegelijk scheppen de peilingen verwachtingen: niets is zeker, maar het lijkt er bijvoorbeeld op dat Pieter Omtzigt straks een grote fractie in de Tweede Kamer heeft. Het lijkt er ook op dat JA21 niet de favoriet van de rechtse kiezer is. Dat heeft zo zijn gevolgen. 

Of RTL weer een premiersdebat gaat houden weet ik niet, maar de kans dat Joost Eerdmans er mag aanschuiven nadert de nul. De kans dat Dilan Yesilgöz, Pieter Omtzigt en Geert Wilders er te zien zijn is een stuk groter. Zo zal het bij alle grote debatten gaan. Het is al de vraag of het CDA nog aandacht krijgt, maar JA21 kan er zeker naar fluiten. Als we weten dat populaire politici de beste kijkcijfers opleveren, weten we hoe vaak we Caroline van der Plas op televisie gaan zien en hoe vaak Joost Eerdmans. 

Zie hier het probleem van een versplinterd politiek landschap: er zijn zoveel partijen en partijtjes dat harde journalistieke keuzes noodzakelijk zijn, of het nou gaat om debatten, talkshows of reportages over ledenvergaderingen. Partijen moeten populair of uniek zijn om aan bod te komen en dat is JA21 beide bij uitstek niet. Joost Eerdmans maakt van migratie zijn hoofdthema, maar dat standpunt is ook verkrijgbaar bij PVV, VVD en BBB. Zij zullen de kiezer er impliciet de hele tijd op wijzen dat JA21 overbodig is.

Leden haken af 

Het is nog een beetje erger: ook de leden kennen deze dynamiek en voelen aan dat de electorale kansen met de dag kleiner worden. Je moet wel erg veel vertrouwen in Joost Eerdmans hebben om op een van de laatste zonnige dagen van het jaar een hele middag in een snikhete zaal te gaan zitten om te praten over een kandidatenlijst waarvan hooguit de lijsttrekker wordt gekozen en een democratiseringsplan van een partij die misschien binnenkort niet eens meer bestaat. 

Bij de stemmingen blijken er 140 stemgerechtigde leden in de zaal zitten. Na de pauze gaat een aantal van hen naar huis en maakt de zaal een halflege indruk. Als dan aan het einde van de middag de Tweede Kamerkandidaten op het podium staan voor een foto is het nog duidelijker hoe weinig actieve leden JA21 heeft. Als je de partijmedewerkers en gekozen politici wegdenkt, hou je maar de helft van alle aanwezigen over. Zelfs sommige gekozen politici haken halverwege de middag af. 

De uitstroom lijkt begonnen. De eerste afhakers deden het heel publiekelijk, zoals Nicki Pouw en Derk Jan Eppink. Niemand heeft de actuele ledencijfers, maar we weten wel dat die al een tijdje licht dalend waren. Inmiddels lijkt de hele conservatieve vleugel geamputeerd. Dat een paar gekozen politici hun gezicht niet laten zien wordt met argusogen gevolgd. Het wordt nog een hele tour om mensen voor Eerdmans aan het flyeren te krijgen, zeker als de peilingen tegen blijven zitten. Dat laatste is vrijwel zeker. 

Geen verandering 

Hier wreekt zich de ellendige voorgeschiedenis van deze partij. Er is geen reden om aan te nemen dat het beter gaat worden. We luisteren naar JA21’s laatste Europarlementariër Michiel Hoogeveen. Hij houdt een aardig verhaal over rechtse thema’s, maar onderscheidend is het niet. Senator Karin van Bijsterveld beschrijft in een inspiratieloos betoog een dag in de Eerste Kamer. Het Friese Statenlid Maarten Goudzwaard herinnert ons eraan dat JA21 een afsplitsing is van FvD. 

Bij JA21 is nooit enige inhoudelijke visie ontwikkeld die anders is dan van andere partijen. Dat heeft iedereen inmiddels feilloos door: journalisten, kiezers én de eigen politici. Hoe vaak we Hoogeveen ook horen zeggen dat de partij een echt thuis is voor een brede groep Nederlanders, hoe vaak Karin van Bijsterveld ook doet alsof er specifieke JA21-idealen bestaan en hoe vaak Maarten Goudzwaard ook beweert dat hij trots is JA21’er te zijn: iedereen weet inmiddels beter. 

Het wordt pas echt aandoenlijk als enkele jongeren op het podium vertellen dat ze het oprichtingsbestuur vormen van de nieuwe jongerenorganisatie Jong21, die volgende maand formeel start. Ze blijken bijna allemaal fractiemedewerker te zijn. Ze herhalen een voor een afgesleten JA21-standpunten die bij andere partijen beter uit de verf komen. Het is onduidelijk of ze dit niet doorhebben of dat ze tegen beter weten in proberen hun werkgever te pleasen.

De middag eindigt met een speech van Eerdmans, die beweert dat deze middag vol energie zat. Zou hij het zelf geloven?

Beeld: halflege zaal bij JA21. Foto: Chris Aalberts.

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.