Democratisering, dat is bij partijen op de rechterflank altijd een heikel punt. Toen JA21 eind 2020 werd opgericht had de partijtop niet zo’n zin in zeurende leden en dus kopieerde JA21 de statuten van de partij waar men net was weggelopen: FvD. Daar konden leden het bestuur niet met een gewone meerderheid naar huis sturen of van samenstelling wijzigen. JA21 kwam met een soortgelijke bepaling die maakt dat de leden geen controle hebben over wie de partij bestuurt. In de statuten lezen we in artikel 23: 

De leden van het landelijk bestuur worden benoemd door de landelijke algemene ledenvergadering uit een bindende voordracht van een of meer kandidaten, die wordt opgesteld door het landelijk bestuur. De landelijke algemene ledenvergadering kan aan die voordracht haar bindend karakter ontnemen door een besluit genomen met ten minste tweederde van de uitgebrachte stemmen. 

Over het democratische gehalte van politieke partijen kun je lang discussiëren, maar deze passage is de kern: een partijbestuur heeft de eindverantwoordelijkheid en als je een serieuze ledenorganisatie bent, kunnen leden het bestuur ter verantwoording roepen en bij slecht functioneren vervangen door nieuwe bestuurders die wel steun genieten. Bij JA21 kunnen de leden de samenstelling van het bestuur echter niet zelf bepalen. Niet zo gek dat eerder dit jaar de wens werd geuit dit te veranderen. 

Een beleidsplan 

Er waren in april meer wensen: leden wilden een partijraad en een einde aan allerlei dubbelfuncties. Het bestuur wilde eraan werken en nu ligt er bij de ledenvergadering van zaterdag een plan. Het partijbestuur schrijft dat er drie doelen zijn: democratisering, uitbouw en professionalisering. Deze zouden hand in hand moeten gaan. Het is een uniek document geworden: voor het eerst komt een partij op de uiterste rechterflank met een voorstel voor partijdemocratie. 

Dit is een klein wonder, maar het lijkt er eindelijk van te komen. Er komt – conform de wens van de leden – een partijraad en er komt een verbod op allerlei dubbelfuncties. In het plan lezen we verder dat er allerlei bijeenkomsten georganiseerd gaan worden om het verenigingsleven te stimuleren, er komt meer training, JA21 sticht een officiële jongerenorganisatie en er wordt de komende jaren nagedacht over afdelingen in het land, al is het nog maar de vraag of die er echt gaan komen.

De belangrijkste vraag is natuurlijk of de benoeming van het bestuur voortaan democratisch gaat plaatsvinden. Op basis van het democratiseringsplan is het antwoord bevestigend: de bindende voordracht door het bestuur wordt uit de statuten gehaald. In plaats daarvan komt er een stemming onder leden wie in het bestuur mogen plaatsnemen en leden kunnen daar voortaan gewoon voor solliciteren. Het klinkt allemaal heel goed en in lijn met hoe andere partijen dit doen. Partijleden krijgen de regie.

Eerst zien, dan geloven

Er blijft reden voor twijfel. JA21 zegt zowel de statuten als het huishoudelijk reglement te wijzigen. Goed op de kleine lettertjes letten: het bestuur kan het huishoudelijk reglement zelf wijzigen en daarin regels opnemen hoe het bestuur wordt verkozen. Het bestuur kan echter de statuten niet zelf wijzigen en moet daarvoor langs de leden. Alleen zij kunnen beslissen dat de bindende voordracht van partijbestuurders wordt geschrapt. In artikel 66 van de statuten lezen we:

Wijziging van deze statuten is slechts mogelijk indien de landelijke algemene ledenvergadering daartoe besluit, die ten minste vier weken van tevoren moet worden uitgeschreven. 

De statutenwijziging ligt deze zaterdag niet voor. Na dit weekend hebben de partijleden dus nog steeds geen volledige zeggenschap. Het is een raadsel waarom het bestuur deze statutenwijziging zaterdag niet heeft geagendeerd. Het bestuur benoemt namelijk wel de passages die gewijzigd moeten worden. Ook hier geldt voor de democratisering: eerst zien, dan geloven. 

Er is reden voor wantrouwen: bij de oprichting van JA21 zei het bestuur toe dat deze democratisering al bij de eerste ledenvergadering na de Tweede Kamerverkiezingen van 2021 zou worden geregeld. We zijn nu ruim twee jaar verder. Het heeft er alle schijn van dat JA21 helemaal geen democratisering wilde, maar dat de interne onvrede het bestuur weinig keus laat. De belangrijkste aanjagers van de democratisering – waaronder Kamerlid Nicki Pouw – zijn ondertussen weg. 

Is deze democratisering eigenlijk nog wel urgent? JA21 lijkt mede door al dit getreuzel op sterven na dood. Zullen we het mosterd na de maaltijd noemen?

Beeld: plaatje uit democratiseringsplan van JA21. 

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.