Elke partij heeft een eigen aftrap van het politieke seizoen. Dit brengt ons vrijdag naar Amersfoort, waar CDA-lijsttrekker Henri Bontenbal de jaarlijkse Hannie van Leeuwenlezing uitspreekt. Het is een bijzondere dag. Voormalig CDA-staatssecretaris Mona Keijzer is deze middag officieel overgestapt naar BBB en doet daar nu dienst als premierskandidaat. In een CDA-appgroep gaat een video rond waarin Mona het CDA tijdens een eerdere campagne aanprijst. 

De lezing van deze avond is vernoemd naar CDA-coryfee Hannie van Leeuwen die zowel in de Eerste als Tweede Kamer zat. Ze was de laatste jaren van haar leven een soort moreel geweten van het CDA, bijvoorbeeld ten tijde van de gedoogcoalitie met de PVV. De lezing wordt – enigszins verrassend – georganiseerd door de CDA-jongerenorganisatie (CDJA). Deze jongeren hebben het overgrote deel van haar roemruchte carrière sowieso niet meegemaakt. De bewondering voor Van Leeuwen lijkt er niet minder om. 

De aandacht ook niet: meerdere journalisten komen langs om Bontenbal te horen spreken, misschien omdat het de eerste keer is dat de nieuwe CDA-lijsttrekker überhaupt een lezing houdt. We horen de CDJA-voorzitter vertellen dat de zaal voller zit dan normaal. Dat lijkt te kloppen: er zitten behoorlijk wat mensen in de zaal die het werk van Van Leeuwen nog wel direct hebben meegekregen. Zelfs ministers Karien van Gennip en Hanke Bruins Slot zijn op komen draven om Bontenbal aan te horen. 

Het hernieuwde CDA

Deze lezing gaat over de maatschappijvisie van het CDA, die volgens Bontenbal de laatste jaren te weinig aandacht heeft gekregen. Het CDA is sociaal en conservatief, horen we. Bontenbal gaat uitgebreid in op het probleem van de bestaanszekerheid, werkende armen en kinderen die zonder ontbijt naar school gaan. De maatschappij is te veel doortrokken geraakt van liberalisme en marktdenken. Dit zet mensen tegen elkaar op. Het suggereert dat succes een keuze is en falen je eigen schuld. Dat is nou juist niet zo. 

Een samenleving die wordt gedomineerd door economische waarden boet in aan sociale cohesie, zo houdt Bontenbal ons voor. Het gaat in de maatschappij niet om een contract, maar om een verbond. De link naar de naam van de partij van Pieter Omtzigt is nauwelijks te missen. Een contact reguleert geen samenleving, maar een markt, zo horen we. Er is een gemeenschappelijke moraal nodig. Het moet gaan over het wij in plaats van het ik. Als mensen omzien naar elkaar zijn ze veel problemen voor. Dat is nu niet zo. 

Het gaat bij het CDA om zorgzaamheid en solidariteit, aldus Bontenbal. Het is duidelijk dat het daar de laatste jaren bij het CDA aan ontbrak. De partij moet een eigen verhaal hebben en geen bijwagen van de VVD zijn. Bontenbal zegt in dat kader iets boeiends over Van Leeuwen: ze gaf haar mening, ook als die tegen die van de partij inging. Ook bleef ze loyaal, of het nou goed of slecht ging. Het is een niet te missen verwijzing op de dag waarop allerlei politici hun partijen verwisselen alsof het om een jas gaat.

Drie CDA’s 

Bontenbal zegt nog net niet dat Omtzigt en Keijzer bij het CDA hadden kunnen blijven. Je kunt als toehoorder de actualiteit in zijn woorden herkennen, maar Bontenbal praat niet over de nieuwe concurrenten. Het gaat om het eigen verhaal en een inhoudelijke campagne, zo houdt hij ons voor. Er is een nieuwe politieke cultuur nodig waarin het niet gaat om technocratie en het debat op de flanken, maar een cultuur van fatsoen waarbij de middenpartijen vanuit hun eigen visies weer met elkaar in gesprek gaan. Ruim applaus. 

In de zaal trekt de eerste vragensteller zich er niets van aan. Daar is de vraag der vragen al: is dit verhaal nou anders dan dat van die twee andere CDA’s? Bontenbal begint over de verschillen tussen sociaaldemocratie en christendemocratie. Het CDA gaat meer uit van de gemeenschap, horen we. Bontenbal eindigt zijn antwoord met het zinnetje: ‘dat is mijn mening over verschillen met andere partijen’. Nee, over het verschil met BBB en Omtzigt gaat hij echt niks zeggen. 

Je kunt het ook omdraaien. Misschien kan Bontenbal eens een vraag terug stellen. Is een partij christen-democratisch als die een Kamerlid overneemt die zich ruim tien jaar lang achter anti-islamretoriek en koranverboden schaarde? Is dat een fatsoenlijke middenpartij die zich inzet voor de hele gemeenschap? En als Bontenbal dan toch bezig is: kan Pieter Omtzigt inhoudelijk onderbouwen waarom hij niet meer bij het CDA past? Of is Nieuw Sociaal Contract gewoon het CDA met een flinke dosis rancune? 

Helaas: Bontenbal is hier zowel te netjes als te aardig voor. 

Beeld: Henri Bontenbal spreekt de zaal toe. Foto: Chris Aalberts. 

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.