Deze week sloot de kandidaatstelling voor Nieuw Sociaal Contract (NSC), de partij van Pieter Omtzigt. Meer dan duizend mensen zijn in de pen geklommen omdat ze hem willen komen assisteren. Prachtig dat zoveel mensen zich willen inzetten om Nederland een beetje mooier te maken, maar dan moet Omtzigt wel de juiste mensen kunnen selecteren. We hoeven slechts terug te denken aan het uiteenvallen van andere nieuwe partijen en we weten dat dit een hels karwei is.

Een voorbeeld. In Lochem hebben twee kandidaten van zich laten horen. Het zijn oud-leden van D66 die via de Berkelbode laten weten dat ze zijn overgestapt. Martinus Degen en Hazar Achkar stonden dit jaar nog op de provinciale kandidatenlijst van D66, maar stellen zich nu kandidaat voor Omtzigt. Ze denken serieus na over de oprichting van een plaatselijke en een provinciale afdeling van NSC. Ze zien deelname aan de gemeenteraadsverkiezingen al voor zich. 

De twee mannen zijn teleurgesteld in D66. Ze vormen in Lochem een ombudsteam waarmee ze ‘geluiden uit de samenleving’ willen opvangen. De plaatselijke D66-afdeling had daar kennelijk niet zo’n trek in, want die reageerde nooit op het initiatief. Degen zegt tegen de Berkelbode dat ze geen enkele steun kregen van het plaatselijke partijbestuur. Ze hebben mede daarom de benen genomen. Nu dient Omtzigt zich aan als alternatief.

Goede kandidaten? 

De hamvraag is natuurlijk of dit goede kandidaten zijn. Degen was vanaf het prille begin lid van D66: ruim een halve eeuw. Hij kende de oprichters, waaronder Hans van Mierlo. In de begintijd had hij het gevoel dat D66 echt iets ging veranderen. Dat gevoel heeft hij nu opnieuw. Het is belangrijk om werk te maken van bestuurlijke vernieuwing en bestaanszekerheid, zo meldt hij. De journalist van de Berkelbode had opeens een ingeving: is Degen zich ervan bewust dat hij van progressief naar conservatief gaat? 

Aan Omtzigt de taak te achterhalen wat de kwaliteit van deze meneer is. Degen vindt conservatief ‘niet altijd slecht’ want mensen hebben behoefte aan helderheid en houvast. Dat kan Omtzigt bieden. Vraag: snapt Degen het verschil tussen progressief en conservatief? Heeft hij de beginselen van D66 weleens gelezen? Is hij van mening veranderd? Waarom? Is hij iemand die wel vaker van mening verandert? Hoe zeker kan Nieuw Sociaal Contract van hem zijn? 

Mede-kandidaat Achkar had ondertussen Omtzigt niet op zijn netvlies staan, maar kwam via Degen achter zijn bestaan. Achkar heeft als oud-vluchteling ideeën hoe nieuwkomers beter kunnen integreren. Daar heeft Omtzigt volgens hem oog voor: hij heeft daar weleens iets over op zijn website gezet. Maar ja, dat geldt voor alle partijen, dus ook bij Achkar vraag je je af waarom hij bij Omtzigt is komen aanwaaien en niet bij bijvoorbeeld de PvdA. Zat vragen voor het sollicitatiegesprek. 

Geen HRM-kwestie

Veel mensen lijken te denken dat kandidatenselectie een soort HRM-kwestie is. Goede sollicitatiegesprekken lossen alle problemen wel op? Dat is verkeerd gedacht: bij een baan is er de mogelijkheid om later alsnog afscheid te nemen als de geselecteerde kandidaat toch niet de juiste blijkt te zijn. Dat is weliswaar onaangenaam en onpraktisch, maar wel een optie. In de politiek niet. Als iemand eenmaal een zetel heeft, is hij vrij om te doen wat hij wil. Afsplitsen kan, maar dan is de partij een zetel lichter. 

Dat maakt de situatie fundamenteel anders dan die in bedrijven en andere organisaties. Kamerleden kunnen straks allemaal hun eigen koers varen. Een partij moet dus goed weten wie men kandideert en moet zoiemand blind kunnen vertrouwen. Daar kom je het beste achter als iemand al een tijdje actief is als vrijwilliger zodat je bij een heleboel mensen kunt rondvragen wat voor vlees je in de kuip hebt. Maar ja, dat is alleen binnen bestaande partijen een optie. 

Oude lessen 

Nieuwe partijen vallen snel uit elkaar, zo horen we steeds. Men verwijst dan vooral naar twee voorbeelden: Forum en de LPF. Dat klopt niet. De belangrijkste factor die maakt of partijen een goed team weten samen te stellen is of ze er genoeg tijd voor hebben. Die tijd had de LPF niet, want die club werd – net als NSC nu – in een paar maanden in elkaar gezet. FvD had die tijd wel: daar werkte men zo’n anderhalf jaar aan de voorbereiding van de Provinciale Statenverkiezingen van 2019. 

Nu gooit men LPF en Forum op één hoop omdat het eindresultaat bij beide partijen bestond uit afsplitsingen en ruzie. Toch was de oorzaak niet hetzelfde: bij Forum had men zich zich vooral in Baudet vergist. Draai de film terug en dan zie je dat een selectieproces van anderhalf jaar en talloze gesprekken tientallen kandidaten opleverde die stuk voor stuk geen ruzie maakten, geen schandalen veroorzaakten en oog hadden voor het partijbelang. Ze hadden slechts buiten Baudet gerekend. 

Zo leren we iets heel simpels: kandidaten voor nieuwe partijen selecteren is niet onmogelijk, mits je er veel tijd en energie in steekt. Forum had die wel, de LPF niet. Rara hoeveel tijd heeft Omtzigt? Als het kabinet niet was gevallen was er geen vuiltje aan de lucht geweest. 

Beeld: koe in de wei, ergens in Gelderland. Foto: Chris Aalberts.

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.