Haar naam prijkt boven de deur van de zaal waar Europarlementariërs in Brussel persconferenties houden: Anna Politkovskaja, de Russische journaliste die in 2006 in Moskou werd vermoord. Al tijdens haar leven verwierf ze internationale bekendheid en roem. Er is nu een Nederlandse vertaling uit van het boek van haar dochter: Mijn moeder zou het oorlog noemen: waarom in Rusland bijna niemand meer zijn mond open durft te doen.

De titel refereert aan de oorlog in Oekraïne, maar daar gaat dit boek eigenlijk niet over. Het leest vooral als een eerbetoon van een dochter – Vera – aan haar moeder – Anna – die bekendheid verwierf met haar verslaggeving over de oorlog die Poetin ruim twintig jaar geleden voerde in de opstandige deelrepubliek Tsjetsjenië. Die moest ze met de dood bekopen. Het is de oorlog in Oekraïne die Vera deed besluiten naar het buitenland te verhuizen. Met haar bekende achternaam is het leven in Rusland niet gemakkelijk. 

Via dit boek komen we veel te weten over haar vermoorde moeder. Anna had geen meegaand karakter, schrijft Vera, en had in haar werk uiteenlopende conflicten. Ze ging talloze keren naar Tsjetsjenië en liet haar kinderen dan min of meer achter bij hun grootouders. Tijdens die missies was er geen contact, maar Anna moest op pad want iemand moest het verhaal van de mensen in Tsjetsjenië vertellen, zo vond ze. Anna werd een aanspreekpunt voor veel Tsjetsjenen.

Gevaar voor eigen leven 

Hoe gevaarlijk dit werk was, werd ook voor de familie snel duidelijk: op een dag kon de krant geen contact meer met Anna leggen en leek ze vermoord, wat al snel door de media werd opgepikt. Een paar dagen later bleek ze te worden vastgehouden door de autoriteiten. De geruchten over haar dood maakten dat ze alsnog vrijkwam. Haar bekendheid in het buitenland was daarbij essentieel: Anna was inmiddels zo beroemd in het Westen dat er enige bescherming vanuit ging.

Anna moest verplicht een tijdje naar het buitenland omdat ze daar veiliger was, maar na terugkomst ging ze alweer snel verder met haar oude werk. Ze werd ‘de malle van Moskou’ omdat haar verhalen continu tegen de officiële lijn van de regering ingingen. Ze nam geen blad voor de mond over de verschrikkingen die de bevolking in Tsjetsjenië moest doorstaan. Zo kwam ze in eigen land alleen te staan want niemand wilde de waarheid horen. Mensen dachten dat ze overdreef en waren daarom extra kritisch. 

Anna ging ervan uit dat ze ooit de rekening zou krijgen voor haar werk en dat gebeurde ook. Na een mislukte poging haar te vergiftigen werd ze in haar eigen flat vermoord. Wie opdracht voor die moord gaf is nooit opgehelderd. Pas na haar dood werd pas echt duidelijk hoe geliefd ze bij een deel van de bevolking was. Opeens waren er ook binnenlandse collega’s die hun waardering uitspraken terwijl ze voorheen altijd afstand hadden gehouden. Vera vindt dat hypocriet. Het is moeilijk haar ongelijk te geven. 

Beeld: boek van Vera Politkovskaja. Foto: Chris Aalberts. 

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.