Hoe staat het met de linkse samenwerking? Niemand weet het
Zou er in Eindhoven samenwerking bestaan tussen PvdA en GroenLinks? Deze vraag komt woensdagavond bij me op tijdens een gesprek met leden van beide partijen. In het Ketelhuis praten we over linkse samenwerking. Ik heb het even voor u nagevraagd: in Eindhoven zijn weinig aanwijzingen dat de twee partijen actief samenwerken. Een aanwezige bij het ledengesprek zegt desgevraagd dat dit in Den Bosch niet anders is. Zo komen we op de vraag wie nu precies linkse samenwerking wil en wie niet.
Op de partijcongressen van PvdA en GroenLinks hebben de leden met grote meerderheden moties aangenomen die meer samenwerking bepleiten. Net als bij een eerder ledengesprek in Den Haag, zijn ook de leden in Eindhoven erg enthousiast. Waar in Den Haag nog een paar leden publiekelijk aangaven geen voorstander van linkse eenheid te zijn, komt zo’n uitspraak in Eindhoven bij niemand over de lippen. Dit is dus een gemeente waar PvdA en GroenLinks nog moeten beginnen aan de intensieve samenwerking.
De moderator haalt her en der wat reacties van aanwezigen op. Ze zijn zoals altijd veelzeggend. De vraag aan de meute is of de samenwerking te snel of te langzaam gaat. Een man zegt geen idee te hebben. Hij heeft er simpelweg geen zicht op en weet ook niet welke snelheid realistisch is. Opeens begrijpen we waarom de leden op partijcongressen massaal voor linkse samenwerking zijn: zij geven antwoord op een theoretische vraag. Hoe kun je nou tegen samenwerking zijn?
Culturele kloof
Daadwerkelijk samenwerken is iets heel anders. Ook op dit punt zijn de reacties van de aanwezigen interessant. Een vrouw denkt dat een snel samengaan van PvdA en GroenLinks suggereert dat ze het overal over eens zijn en dat klopt niet. Voor een socialer Nederland is een snelle fusie wel wenselijk, maar er is eerst meer tijd nodig voor de inhoud. Een man vult aan dat er binnen GroenLinks nooit een ledengesprek over de samenwerking is geweest. Dit gebeurt al meteen in combinatie met leden van de PvdA.
Zo krijgen we een heel ander beeld dan bij dolenthousiaste partijcongressen: er is gerede twijfel of het wel zo’n goed idee is om linkse partijen samen te voegen. Er is twijfel of het proces wel zo is ingericht dat iedereen het bij kan houden, of beter: überhaupt weet hoe het proces loopt. In Eindhoven suggereren sommige aanwezigen problemen: een man zegt dat hij bij GroenLinks zit om groen te doen en daarnaast rood te zijn. Wachten met groen doen omdat iemand rood staat, gaat er bij hem niet in.
Dit toont de culturele kloof tussen PvdA en GroenLinks. Als we de verkiezingsprogramma’s naast elkaar leggen, zien we zeker veel overeenkomsten. Fusies lopen echter niet zo snel mis op inhoud, maar op cultuur. De PvdA is een bestuurderspartij van kleine stapjes, GroenLinks is principieel. Het ligt voor de hand dat de partijen het eens zijn zolang ze allebei in de oppositie zitten, maar niet als een van de twee in een coalitie terechtkomt. Dan haten GroenLinks’ers de PvdA.
Samen verkennen
De landelijke partijbureau’s hebben deze serie ledengesprekken georganiseerd, maar inmiddels is ook daar terughoudendheid te bespeuren. We horen GroenLinks-partijvoorzitter Katinka Eikelenboom zeggen dat het gesprek nadrukkelijk niet over fusie gaat. Het gaat over de vraag ‘in hoeverre we elkaar kunnen vinden’. Het woord ‘verkennen’ valt. Dat is niet erg logisch voor partijen die binnenkort een gezamenlijke fractie in de Eerste Kamer hebben. Moet echt verkend worden of PvdA en GroenLinks elkaar kunnen vinden?
Hier lopen allerlei processtappen door elkaar. Landelijk is de samenwerking in de Eerste Kamer beklonken en bij de Europese verkiezingen van juni 2024 komt er een gezamenlijk verkiezingsmanifest. Dat gaat minder ver dan de leden wilden. Over samenwerking bij de Tweede Kamerverkiezingen wordt al nagedacht. Een medewerker legt uit dat ook leden over samenwerking moeten nadenken omdat die vraag bij vervroegde verkiezingen op tafel zal komen te liggen. Klinkt realistisch.
De leden hebben kennelijk nog steeds iets te kiezen. In Brussel loopt de samenwerking in ieder geval niet en daar zijn de eerstvolgende verkiezingen. Ook hebben PvdA en GroenLinks elkaar niet vastgehouden bij de provinciale formaties. BBB praat in meerdere provincies met de PvdA zonder GroenLinks. Als we dit analyseren vanuit zowel de inhoudelijke prioriteiten als de cultuur van deze partijen is dit volstrekt logisch, maar een lid suggereert tegen me dat BBB PvdA en GroenLinks uit elkaar heeft gespeeld. Zou het?
Voldongen feiten
Linkse samenwerking is een project uit Den Haag, aangevuld met enthousiaste partijleden die heel graag een grote fusiepartij willen. Leden zeggen er gemakkelijk ja tegen, want zij hoeven de samenwerking toch niet zelf vorm te geven. Over de praktische invulling denken zij niet na, maar de partijtoppen – zo lijkt het – ook niet. Soms gaat het opeens heel snel, dan staat plotseling weer iemand op de rem. Niet zo gek dat leden klagen dat ze geen enkel zicht op het proces hebben.
We zijn nog steeds in Eindhoven waar een serieuze samenwerking tussen PvdA en GroenLinks nog moet beginnen. Hier blijft het belangrijkste probleem onbesproken: samenwerking moet niet van bovenaf komen via partijbesturen, maar van onderop. Dus eerst enthousiasme in gemeenten als Eindhoven, dan pas vergaande landelijke samenwerking. Als je het andersom doet, ontstaat een probleem: dan plaatst de partijtop lokale fracties voor voldongen feiten. Dat waren de partijcongressen even vergeten.
De komende weken zijn er meer ledengesprekken om de geesten rijp te maken voor nieuwe stappen. Dat lukt in Eindhoven prima: de plenaire zaal concludeert dat het niet de partijen zijn die van mening verschillen, maar de leden. De verschillen binnen PvdA en GroenLinks zijn eigenlijk groter dan die tussen de partijen. Maar als dat zo zou zijn, hadden PvdA en GroenLinks elkaar in alle provincies vastgehouden, was er een vergaande Europese samenwerking geweest én een gezamenlijke fractie in Eindhoven.
Beeld: stellingen bij het ledengesprek. Foto: Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.