De vraag hoe Nederland eruit gaat zien onder BBB-bestuur brengt ons woensdagavond naar Zwolle, waar de Provinciale Staten van Overijssel voor de tweede keer debatteren over een nieuwe coalitie. Een kleine drie weken geleden werden twee verkenners aangesteld om een eerste inventarisatie te maken van de mogelijkheden. Dit alles op initiatief van BBB, die in Overijssel oppermachtig is. Hier heeft de partij van Caroline van der Plas zeventien van de 47 zetels. De een na grootste heeft er vier. 

Het advies van de verkenners is maandag al naar de Statenleden gestuurd en het is niet eens uitgelekt, meldt de Commissaris van de Koning. De verkenners komen hun advies toelichten. Er is met alle veertien partijen gepraat en bij de vervolggesprekken waren er daar nog zeven van over. Er is een ‘afwegingskader’ opgesteld met zaken als recht doen aan de verkiezingsuitslag, een ruime meerderheid, een stabiel bestuur, de bestuursstijl, de politieke inhoud en de bereidheid om verschillen te overbruggen. 

Er is politieke vernieuwing nodig, zo kunnen we opmaken uit de woorden van de verkenners. Er moet meer met inwoners worden samengewerkt, zij moeten meer ruimte krijgen en hun kennis moet beter worden benut. Ook is er een nieuwe relatie nodig tussen de gedeputeerden – de dagelijks bestuurders – en de Provinciale Staten. Wat dit precies inhoudt wordt niet helemaal duidelijk, maar het suggereert een opener bestuursstijl waarbij ook de oppositie wat in te brengen heeft. Makkelijker gezegd dan gedaan. 

Een verrassende uitslag 

De politieke inhoud is het lastigst, zo blijkt. Er moet recht worden gedaan aan de verkiezingsuitslag: iedereen heeft verloren, behalve de nieuwe partijen BBB, JA21 en Volt. Die laatste heeft maar één zetel dus die doet sowieso niet mee. Er moet ook nog inhoudelijke overeenstemming mogelijk zijn. Het lijkt daarbij vooral te gaan om de wil er met elkaar uit te komen, niet zozeer over de vraag of men het op dit moment al eens is. Zo komt er een uiterst verrassende coalitie naar boven.

De verkenners denken aan BBB, VVD, SGP, PvdA en GroenLinks: een coalitie door het midden, met zowel partijen aan de linker- als rechterkant. De verkenners komen met een ingewikkelde redenering waarom deze combinatie het beste is. Als alle partijen een gedeputeerde leveren en BBB twee, kunnen de twee huidige gedeputeerden blijven en dat is goed voor de stabiliteit, het geheugen en de ervaring. Heel veel Statenleden zijn immers nieuw en BBB helemaal, dus die ervaring is hard nodig, zo is de suggestie. 

We leren deze avond iets interessants. BBB ziet zichzelf als een middenpartij, horen we fractievoorzitter Carla Evers zeggen. De PVV mort dat BBB in het Kieskompas juist rechts-conservatief werd gepositioneerd. Er is een rechtse meerderheid en dus ligt een rechtse coalitie meer voor de hand. Niemand spelt uit wat dit voor combinatie zou kunnen zijn, maar waarschijnlijk iets als BBB plus VVD en CDA, eventueel aangevuld met PVV, SGP of JA21. Het CDA is in Overijssel echter gehalveerd, dus coalitiedeelname lijkt niet erg logisch. 

JA21 op de blaren

JA21 is in Overijssel de grootste verliezer. De partij kreeg twee zetels, maar wordt deze avond impliciet weggezet als potentieel instabiel. De verkenners hebben liever de SGP, die voor continuïteit en ervaring zorgt. Een beetje gek is dit wel: juist Statenlid Fred Kerkhof is ontzettend ervaren. Hij zat eerder bij 50Plus, Partij voor de Toekomst en Mooi Overijssel. Nu is hij fractievoorzitter van JA21. Drie weken geleden vroegen meerdere sprekers zich nog af bij welke partij Kerkhof nu weer was beland.  

BBB vindt het voorstel voor de nieuwe coalitie verrassend, maar wil er graag mee verder, horen we Evers zeggen. JA21 komt in haar hele verhaal niet voor. De formatie is een puzzel en de uitkomst had ook anders kunnen zijn, denkt Evers. BBB vindt het goed dat de verkenning ging over de bestuursstijl en over de bereidheid er met elkaar uit te komen. BBB is blij dat er partijen zijn die anderen niet uitsluiten en die over hun schaduw heen willen springen. Dat is juist bij thema’s als stikstof en de energietransitie erg belangrijk. 

Of deze coalitie er echt komt blijft afwachten, maar de vijf partijen gaan verder met elkaar kennismaken, vertelt Evers, die er meteen een motie over indient. Er staat ook een formateur in. Voor iedereen die denkt dat deze doortastendheid iets met politieke vernieuwing te maken heeft: de motie blijkt niet van Evers, maar van de vijf partijen samen, die deze keurig in de achterkamertjes hebben voorgekookt. Zo bestuurt men straks alsnog in de geest van het CDA.

Beeld: vergadering Provinciale Staten van Overijssel. Foto: Chris Aalberts.

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.