JA21 is nog lang geen democratisch en bestuurswaardig alternatief voor de VVD
Er is goed nieuws over JA21. Deze zaterdag houdt de partij voor de derde keer een partijcongres en voor het eerst is ook uw verslaggever aanwezig. Bij de eerdere versies was het niet duidelijk of journalisten welkom waren, maar dit keer staan de deuren wagenwijd open.
Je zou denken dat media met alle egards wordt ontvangen, maar nee. Tijdens het congres mag niet gefilmd worden en dus moet de camera van RTL Nieuws buiten blijven. Volgens partijvoorzitter Adrien de Boer kunnen leden dan vrijuit spreken. Die redenering geldt normaal als woke, maar deze komt ook rechtse partijen soms prima uit, bijvoorbeeld als ze ruzie maken. Dat levert immers erg lelijke plaatjes op. Het filmverbod dient niet het belang van de leden, maar dat van het partijbestuur.
Onlangs kwam een kritische brief van JA21-leden in het nieuws, onder andere ondertekend door Tweede Kamerlid Nicki Pouw. Die brief stelt dat JA21 ondemocratisch is georganiseerd en dat daar verandering in moet komen met een partijraad, een democratische verkiezing van het bestuur en een verbod op dubbelfuncties. De brief wordt her en der geïnterpreteerd als onenigheid binnen de partijgelederen. Zo heeft NRC het over ‘gedoe’ en daar kun je de krant geen ongelijk in geven.
De kou uit de lucht
Bij het congres zijn de ondertekenaars van de brief massaal aanwezig waaronder Europarlementariërs, Eerste Kamerleden en (ex-)Statenleden. De vergadering begint met een praatje van politiek leider Joost Eerdmans, die de kou uit de lucht probeert te halen met de woorden dat JA21 een hele positieve partij is, dat kiezers dat ook beginnen te zien, dat er bij de verkiezingen een knappe prestatie is geleverd en dat de invloed van de partij toeneemt, bijvoorbeeld via het samen met BBB geproduceerde stikstofplan.
JA21 bevindt zich op de weg omhoog, denkt Eerdmans, want voorstellen worden steeds vaker enthousiast door andere partijen overgenomen. Intern moet natuurlijk ook plaats zijn voor meningsverschillen. Hij is het met de ideeën van de briefschrijvers eens, maar hij wil wel dat JA21 stabiel blijft en dus dat dit soort veranderingen behoedzaam worden doorgevoerd. Het is trouwens ook prima om meer vaart te maken. Wat Eerdmans nou precies wil wordt zo niet erg duidelijk, maar de zaal klapt er toch voor.
Partijvoorzitter Adrien de Boer vertelt over de uitbouw van JA21 en allerlei administratieve zaken die de partij steeds beter op orde zou hebben. Binnenkort volgt de aankondiging van een jongerenvereniging. Het bestuur is de partij al aan het uitbouwen en wil zelf ook democratiseren, dus eigenlijk is er helemaal geen verdeeldheid, zo is de suggestie. Het partijbestuur wil eigenlijk niets liever dan de wensen van de briefschrijvers uitvoeren.
Meer ambitie voor JA21
Of dat klopt is twijfelachtig. Nicki Pouw licht de voorstellen uit de gewraakte brief toe en dan zien we toch wat verschillen. Het partijbestuur heeft – net als de briefschrijvers – gezegd een partijraad te willen, maar lijkt te opteren voor een vrijblijvende vergadering, terwijl de briefschrijvers de partijraad beslismacht willen geven, zegt Pouw. Ook lijkt het bestuur vooral een inspanningsverplichting te willen leveren op het gebied van democratisering, zonder resultaatverplichting.
Er komen meer ondertekenaars aan het woord. Gert Jan Ransijn – oud-fractievoorzitter in Flevoland – zegt dat er meer durf moet zijn en dat Eerdmans te veel op de rem staat. De ambitie moet zijn om van JA21 een grote partij te maken. JA21 zou middenkader moeten ontwikkelen: er moeten meer mensen betrokken worden en functies moeten over meer mensen worden gespreid.
Ook Europarlementariër Rob Roos meldt dat hij steeds dezelfde namen ziet terugkomen. Roos vergelijkt JA21 met de EU. Die is ook niet transparant. Hij wil eveneens meer ambitie. Het idee moet niet zijn dat JA21 de VVD aan de rechterkant houdt, maar dat JA21 de partij van Rutte overbodig maakt. Ook wil Roos meer interne democratie: dit is al het derde congres waarbij het over de structuur gaat. Eerste Kamerlid Bob van Pareren vindt het jammer dat de reflex bij de brief negatief is. Je moet in openheid kunnen praten.
Steun voor het bestuur
Dan is het tijd voor de steunpilaren van het bestuur. Elrie Bakker, de kersverse fractievoorzitter in Gelderland, merkt op dat het raar is dat de partij ondemocratisch wordt genoemd terwijl de statuten de vorige ledenvergadering nog zijn veranderd. Dat was vorig jaar.
Europarlementariër Michiel Hoogeveen vindt het slecht dat er in de media negatief over partijgenoten wordt gesproken. Zo moet je niet met elkaar omgaan. Hoogeveen roept het beeld op dat JA21 een Poolse landdag wordt als straks overal clubjes mensen zitten te vergaderen. De partij moet vooral dingen doen. Een rare opmerking, want uit de stemmingen blijkt dat er op het hoogtepunt van deze vergadering 237 leden aanwezig zijn, inclusief alle politici en ex-politici. Met dat vergadercircuit zal het voorlopig wel meevallen.
Daniel van den Berg – fractievoorzitter in Noord-Holland – stoort zich aan allerlei uitlatingen in NRC. Deze schaden de positie van JA21 bij de coalitieonderhandelingen. Het is hem sowieso een raadsel waarom zijn fractie niets van de brief wist en er ook niet voor werd benaderd. Dit suggereert dat ze het bij JA21 niet samen doen. Vervolgens valt hij een van de ondertekenaars verbaal aan. Een ex-Statenlid zou wel klagen over een baantjescircuit, maar hij zou zelf niet bereid zijn te solliciteren.
De uitkomst van dit alles is enigszins voorspelbaar: een ruime meerderheid blijkt voor alle voorstellen van de briefschrijvers. Wat een maand geleden nog controversieel was, is dat nu niet meer. Het blijft wel onduidelijk hoe het organisatorisch verder moet en wat het tijdpad is. Dat is relevant omdat eerdere toezeggingen over democratisering niet werden nagekomen. Het blijft dus afwachten, maar de vrede is voor nu getekend.
Lijst voor de Eerste Kamer
De ledendemocratie gaat vanaf nu bloeien, zo is de suggestie. Er waren ontzettend veel kandidaten voor de Eerste Kamer en ze waren allemaal van uitmuntende kwaliteit, horen we een partijbestuurder zeggen. Erg geloofwaardig is dat niet: JA21 heeft een jaar gezocht naar een bestuurslid om de vrouw van Eerdmans te vervangen. Haar opvolger heet Carl-Eric Rasch, een man die actief was bij D66. Zijn CV op de website vermeldt dit niet. Dat Rasch in de begindagen ook bij FvD rondliep – al had hij daar geen formele functie – blijft eveneens onvermeld. Leden goed informeren? Daar moet de nieuwe ledendemocratie nog even aan wennen.
Deze ledendemocratie ontbeert een kandidaatstellingsreglement en dus kunnen de leden alleen ja of nee zeggen tegen de kandidatenlijst voor de Eerste Kamer. Ongemakkelijk: de aanwezigen hebben net met grote meerderheid tegen dubbelfuncties gestemd. Annabel Nanninga moet lijsttrekker worden, maar is al fractievoorzitter in Amsterdam. De conclusie zou duidelijk moeten zijn, maar als Nanninga ratelt dat ze ontzettend ervaren is en goed fracties kan opzetten, gaat het net aangenomen principe alweer het raam uit.
Nieuwe beginselen
Die ledendemocratie wordt nog een hele toer: er komen dit congres vrijwel alleen politici en ex-politici aan het woord. Dat blijft zo bij de bespreking van de nieuwe grondbeginselen. Deze zijn omstreden omdat ze pleiten tegen de horizontale werking van de Grondwet. Daarmee zetten ze de deur open voor allerlei vormen van discriminatie. Andreas Kinneging blijkt de auteur. In veel partijen zouden nu alle alarmbellen afgaan, maar niet bij JA21, zelfs niet nu de leden in alle openheid zonder camera’s kunnen spreken.
Daar is een reden voor: meerdere aanwezigen zeggen de tekst niet te hebben gelezen. Een politicus zegt publiekelijk de tekst niet te begrijpen. De vraag dringt zich op wat het doel van deze exercitie is, want deze levert geen enkele kiezer op. Een kader voor het politiek handelen van JA21 is het evenmin. Het is – zo horen we – een concept, een stap in de richting van beginselen, een opening van de discussie en ga zo maar door. Gert Jan Ransijn vraagt zich af of je zo’n document dan wel moet aannemen. Hij heeft gelijk.
Zo gebeurt iets unieks: een partij rechts van de VVD probeert te democratiseren. PVV en FvD deden dat nooit. Ondertussen gebeurt nog iets fundamentelers. JA21 erkent met de eigen beginselen dat men het geen probleem vindt de rechten van minderheden onderuit te halen. Zou dat nou slim zijn, zo’n formulering? Het kan alleen maar een reden zijn om nooit met JA21 te willen samenwerken. Straks is de partij misschien wel democratisch, maar nog steeds niet netjes, constructief en bestuurswaardig, laat staan een alternatief voor de VVD.
Beeld: JA21-partijcongres. Foto: Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.