Stel: een JA21-lid wil Toine Beukering terug in de Eerste Kamer. Wat dan?
Transparantie is een lastig begrip in een informele organisatie die geen echte inspraak duldt. Zo komen we bij JA21, de partij die zaterdag congresseert in Amersfoort. Echt democratisch is de partij nooit geworden en daar is intern inmiddels flinke kritiek op. We zien dit terug bij een van de belangrijkste agendapunten: het vaststellen van de kandidatenlijst voor de Eerste Kamer. De totstandkoming daarvan is uiterst schimmig, net als de vraag of de leden de lijst nog kunnen wijzigen.
Laten we ter lering en vermaak eerst de context bekijken. Hoe beslist JA21 überhaupt over kandidatenlijsten? De afgelopen maanden was de partij druk met de provincies. Het was een schimmig proces: JA21 heeft nergens gedocumenteerd hoe deze kandidatenlijsten worden gemaakt. Partijbestuurders, gekozen politici, trouwe leden en medewerkers kregen daarom informeel een provincie toegewezen en moesten daar maar een lijst produceren. Iedereen deed het op zijn eigen manier.
Dit proces illustreert een veel voorkomend probleem van rechtse partijen: er is helemaal geen interesse in partijopbouw, het binden van vrijwilligers of het goed functioneren van fracties. Het enige wat in de provincies telt is dat de Statenleden de Eerste Kamer kiezen. En dus maakten de vrijwilligers kandidatenlijsten en het partijbestuur bracht er naar eigen inzicht veranderingen in aan. Toen wist niemand meer waarom de lijsten een bepaalde volgorde hadden gekregen.
De Eerste Kamer
Dat gold ook voor de mensen die aan de conceptlijsten hadden gewerkt. Dat het hele proces schimmig was, maakte niet uit, want leden hoeven de provinciale kandidatenlijsten bij JA21 toch niet goed te keuren. Probleem: wel bij de Eerste Kamer. Ook die kandidatenlijst is een vreemd allegaartje geworden. JA21 krijgt naar verwachting drie zetels. Zo komt van de bestaande zevenkoppige fractie waarschijnlijk alleen Annabel Nanninga terug. Toine Beukering staat pas op plek vier.
Er zijn twee nieuwe gezichten: advocaat Karin van Bijsterveld staat op twee en arts Ruben Baumgarten op drie. Met name Van Bijsterveld is interessant. JA21 praat zaterdag over de nieuwe partijbeginselen die zagen aan de horizontale werking van de Grondwet. Er bestaan vermoedens dat Van Bijsterveld straks een fractievoorzitter heeft die op cursus moet om haar eigen beginselen te begrijpen. Je zou er een recept voor ellende in kunnen zien, maar bij JA21 voorziet kennelijk niemand enig probleem.
Je zou kunnen denken: Beukering is een betere nummer twee. Niet dat hij nou zo’n doorslaand succes is, want we hebben vier jaar lang niets van hem vernomen, behalve dat hij de geschiedenis van de Jodenvervolging niet helemaal scherp had. Toch blijft staan dat hij inmiddels een ervaren senator is. Hij weet nog iets van defensie ook. De vraag is wel of het überhaupt mogelijk is dat leden hem hoger op de lijst zetten.
De statuten van JA21
Laten we de statuten bekijken. In artikel 4 lezen we:
‘Het landelijk bestuur kan (…) de volgende bijzondere reglementen vaststellen: (…) een Kandidaatstellingsreglement waarin de kandidaatstellingsprocedure wordt vastgelegd voor de verkiezingen van de Eerste Kamer der Staten-Generaal, de Tweede Kamer der Staten-Generaal, het Europees Parlement, Provinciale Staten, Waterschappen en Gemeenteraad, alsmede voor leden van het landelijk bestuur’
We moeten dus op zoek naar het kandidaatstellingsreglement om te begrijpen hoe de procedure verloopt. We lezen in artikel 22 over de rol van de ledenvergadering:
‘De landelijke algemene ledenvergadering kan slechts rechtsgeldig besluiten nemen inzake onderwerpen, die in de agenda voor de betreffende landelijke algemene ledenvergadering zijn vermeld en heeft tot taak en is bevoegd tot: (…) het vaststellen van de in te dienen kandidatenlijst voor de verkiezing der leden van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, respectievelijk voor de verkiezing der leden van de Eerste Kamer der Staten-Generaal dan wel voor de verkiezing der leden van het Europees Parlement. De procedure voor de kandidatenlijst wordt geregeld (…) in het Kandidaatstellingsreglement.’
De kandidatenlijst voor de Eerste Kamer staat zaterdag op de agenda, dus daar kan een rechtsgeldig besluit over worden genomen. In artikel 62 lezen we wie er verantwoordelijk is voor dit alles:
‘Het landelijk bestuur heeft de leiding bij de voorbereiding van en de te voeren activiteiten voor de verkiezing van de leden van de Eerste Kamer der Staten-Generaal, respectievelijk de Tweede Kamer der Staten-Generaal en het Europees Parlement. (…) De kandidaatstellingsprocedure wordt geregeld in het Kandidaatstellingsreglement. De overige vereisten worden genoemd in het Kandidaatstellingsreglement en/of het huishoudelijk reglement.’
Het huishoudelijk reglement
Even appen met de persvoorlichter: waar is dat kandidaatstellingsreglement? Ik heb het reglement nog niet binnengekregen. Dan maar kijken wat het huishoudelijk reglement zegt. U raadt het al: niets. We lezen slechts het volgende over de algemene ledenvergadering. Artikel 8:
‘Leden die het woord willen voeren op de ALV, melden dit van tevoren aan bij het landelijk bestuur onder vermelding van hun volledige naam, het agendapunt en het onderwerp waarover het gaat. Inspreekverzoeken kunnen worden gedaan tot de sluitingstermijn voor opgave van deelname aan de ALV. (…) Resoluties kunnen tot vier weken voor aanvang van de ALV worden ingediend.’
Er zijn helemaal geen regels voor de totstandkoming van de kandidatenlijst en ook niet voor de wijze waarop deze door leden kan worden gewijzigd. Met enige flexibiliteit zou je kunnen stellen dat fans van Beukering een inspreekverzoek kunnen doen of een resolutie kunnen indienen. Maar zo’n resolutie had al vier weken geleden binnen moeten zijn en voor een spreekverzoek is het inmiddels ook te laat. Gokje: de kandidatenlijst voor de Eerste Kamer wordt morgen bij acclamatie aangenomen, ongeacht wat de leden ervan vinden.
Oordeelt u zelf of JA21 democratisch is.
Beeld: Toine Beukering tijdens zijn maidenspeech in de Eerste Kamer. Bron: Eerste Kamer.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.