De SP heeft voor de zoveelste keer de verkiezingen verloren. Inmiddels kan niemand zich nog herinneren dat de partij ooit verkiezingen won. In dat kader verscheen een paar maanden geleden een interessant boek. Lilian Marijnissen publiceerde De winst van eerlijk delen: ons pleidooi voor radicale democratisering. Ze organiseerde een tour door het land en vertelde iedereen die het horen wilde dat ze het zo fijn vond dat ze haar visie op papier had gezet. Fijn voor haar, maar electoraal helpt het nog niet erg. Hoe komt dat? 

Strijd tegen neoliberalisme

De boodschap van dit boek is dat de politiek geontideologiseerd is. Door een gebrek aan ideologie wordt verhuld dat er nog steeds een ideeënstrijd bestaat. De SP is in gevecht met het neoliberalisme, de dominante denkstroming van nu. Marijnissen vertelt dat de overheid een bedrijf is geworden, de burger een klant en Nederland een BV. Overal zien we individualisering en marktdenken. De gedachte is dat succes een keuze is, solidariteit overbodig en alleen stumperds de overheid nodig hebben. Of fraudeurs natuurlijk.

Jaren geleden noemde Jesse Klaver neoliberalisme nog economisme. Er zijn ook mensen die denken dat neoliberalisme helemaal niet bestaat. Frits Bolkestein vond bijvoorbeeld dat neoliberalisme hetzelfde is als liberalisme. Deze definitiediscussie helpt natuurlijk niet om helder te krijgen waar de SP nu precies tegen vecht. Neoliberalisme lijkt vooral een label wat je kunt plakken op allerlei soorten marktdenken, bijvoorbeeld in het openbaar vervoer, de zorg, de kinderopvang en de volkshuisvesting. Het is overal. 

Deze abstracte term heeft als doel duizenden concrete ervaringen en voorbeelden samen te vatten, zoals een ziekenhuis op tientallen kilometers afstand of een tekort aan personeel in het verzorgingstehuis van je ouders. Al dit soort klachten zijn terecht en invoelbaar voor miljoenen mensen, maar bij Marijnissen krijgen ze een rare, abstracte klank. De vraag blijft wie ze nou eigenlijk probeert aan te spreken: de miljoenen mensen die niet rond kunnen komen of academisch-geschoolde ambtenaren.

Proteststemmers 

Ondertussen grossiert Nederland in enorme aantallen proteststemmers. Ze klagen over een wegbezuinigde voorzieningen, dure huizen, hoge energierekeningen en de afhandeling van de toeslagenaffaire en de Groningse aardbevingsschade. Veel van hen stemmen nu BBB. Bij het lezen van Marijnissens boek denk je: haar inhoud is eigenlijk best aantrekkelijk voor al die kiezers. Zij hadden SP kunnen stemmen, want Marijnissen adresseert hun zorgen, al moet je wel door de ondoorgrondelijke presentatie kunnen prikken. 

Ooit was de SP de partij van de proteststemmers, maar dat is veranderd. Dat is niet vanwege inhoud: die is hetzelfde als toen Marijnissens vader de partij leidde. Er is wel een verschil met toen: hij was toegankelijk, had contact met gewone mensen, wist waar ze last van hadden en verwoordde hun zorgen op een manier die ze begrepen. Zijn dochter schrijft een boek over neoliberalisme. Ze zegt eigenlijk de juiste dingen, maar qua taal en gevoel zit ze er helemaal naast. Wordt het niet tijd daar eens wat aan te doen? 

Luister hier naar Hoe het allemaal misging over het boek van Lilian Marijnissen. 

De podcast Hoe het allemaal misging is te beluisteren via alle reguliere podcast-platformen waaronder Apple, Google en Spotify. Beeld: boek van Lilian Marijnissen. Foto: Chris Aalberts. 

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.