Soms denk je bij de BBB-verkiezingswinst onwillekeurig terug aan de opkomst van FvD in 2019. Thierry Baudet stond met zijn later weggerende partijgenoten op podia te verkondigen dat het tijd werd voor verandering. De energietransitie zou via de Eerste Kamer tegengehouden worden, windmolenparken en zonneweides zouden verleden tijd zijn, de grenzen gingen dicht, de EU werd een kopje kleiner gemaakt en ondertussen zou de koopkracht stijgen. Hoppa: FvD was de grootste partij van het land. 

De parlementaire journalistiek concentreert zich op de Tweede Kamer en laat de Eerste Kamer vaak links liggen. Het gevolg is helder: over de Eerste Kamer kun je burgers eigenlijk alles wijsmaken want niemand weet wat daar gebeurt. Forum kon de verkiezingen winnen met de leugen dat het beleid via de Eerste Kamer omgebogen zou worden. Raar toekomstbeeld, want al voor de verkiezingen was duidelijk dat de coalitie meerderheden over links en over rechts zou kunnen zoeken. 

Omdat Forum uit elkaar is gevallen heeft niemand het nog over de beloftes van toen. Dat is jammer, want ze zeggen veel over het heden. Forum bereikte niets van wat er in de grote theaters werd voorgespiegeld en dat heeft niets met de partij-implosie te maken. Ook in de periode waarin FvD – behalve Henk Otten en Jeroen de Vries – nog een eenheid was, werd niets gerealiseerd van wat kiezers was beloofd. 

Wat is de Eerste Kamer? 

Als de parlementaire journalistiek niet naar de Eerste Kamer kijkt, moeten parlementaire historici het maar doen. Zo kwam hoogleraar parlementaire geschiedenis Bert van den Braak onlangs met een boek over de Eerste Kamer tussen 1996 en 2021. Dit is dus de periode tot en met de vorming van JA21. De ondertitel luidt ‘tussen nuttig en overbodig’ en dat vat de eeuwige discussie over de Eerste Kamer aardig samen: is dit een doublure van de Tweede Kamer of een nuttige toevoeging aan ons parlementaire stelsel? 

Met dit boek ontstaat een scherp beeld van wat de Eerste Kamer is, een beeld wat in verkiezingscampagnes en dagelijkse politieke verslaggeving naar de achtergrond verdwijnt. De Eerste Kamer kijkt alleen naar nieuwe wetgeving, doet veel wetgeving schriftelijk af en debatteert nauwelijks over de actualiteit. Dat laatste is voorbehouden aan de Tweede Kamer en dat verklaart dan weer waarom parlementaire journalisten zich daar ophouden en niet ‘aan de overkant’. 

In dit boek geeft Van den Braak een minutieus overzicht van wetsvoorstellen die in de Eerste Kamer zijn behandeld. Senatoren kunnen wetsvoorstellen niet wijzigen maar wel wegstemmen. Van den Braak verhaalt wanneer fracties verdeeld stemden, wanneer ze tegen het eigen kabinet in gingen, wanneer ze in de Eerste Kamer afweken van hun partijgenoten in de Tweede Kamer en wanneer wetsvoorstellen werden verworpen. En ook waarom. 

Spanning ver te zoeken

In dit boek lezen we niets over de vraag die in de campagne van 2019 centraal stond: kan de Eerste Kamer het kabinetsbeleid fundamenteel bijsturen? Daarmee is het antwoord eigenlijk al gegeven: dat kan zo goed als niet, maar de Eerste Kamer kan natuurlijk wel individuele wetsvoorstellen in de prullenbak gooien of met een veto dreigen om tussentijds veranderingen af te dwingen. Het kabinet kan immers – voordat ze een wetsvoorstel aan beide Kamers voorlegt – kijken of er steun zal zijn.

Hoe vaak was de steun van de Eerste Kamer in recente tijden echt spannend? De cases zijn sowieso op één hand te tellen. We herinneren ons het CETA-handelsverdrag met Canada en de noodwet stikstof. Dat was het wel. Zo zie je wat de relevantie van de enorm grote BBB-fractie in de Eerste Kamer in de praktijk zal zijn: niet zo groot. Net als voorheen heeft het kabinet twee alternatieven: over rechts met BBB, of over links met PvdA-GroenLinks, aangevuld met partijen als Volt, SP of PvdD.

Leve de ironie: de Provinciale Statenverkiezingen werden gedomineerd door de Eerste Kamer, want die wordt door Statenleden gekozen. Maar de kans dat BBB in de provincies beleid kan veranderen is veel groter dan dat dat via de Eerste Kamer gebeurt. Men hoeft maar naar de vier FvD-jaren te kijken en dan is duidelijk wat de positie van BBB in de Eerste Kamer zal zijn. Interessant voor Rutte dat hij niet helemaal aan links is overgeleverd, maar dat is hij ook niet aan rechts. 

Beeld: boek Bert van den Braak. Foto: Chris Aalberts.

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.