Een explosief gegroeid BBB is een nachtmerrie, vooral voor de partij zelf

BBB kiest deze verkiezingsavond voor een vertrouwde locatie: een feestzaal in Bathmen. Toevallig is deze keuze niet: in dit dorp woont partijvoorzitter Erik Stegink. Het ligt op steenworp afstand van Deventer, de woonplaats van Caroline van der Plas. Tussen Deventer en Bathmen staat het BBB-partijbureau. In deze regio is BBB ontstaan en dus is dit ook de plek om feest te vieren nu de partij definitief doorbreekt. Of nou ja, dat woord ‘definitief’ kunnen we beter tussen aanhalingstekens zetten. Het blijft afwachten.
Nooit eerder was er zoveel pers in Bathmen. Een journalist vertelt dat ze is meegereden met een collega omdat BBB parkeerproblemen verwacht. Een zijzaal zit vol pers en zelfs de Vlaamse en Duitse publieke omroepen zijn voor deze politieke aardverschuiving langsgekomen. Dat kan ook niet anders: het BBB-succes is minstens deels het product van overvloedige media-aandacht en deze avond is slechts een tussenstap in de serie die in maart 2021 met een tractor op het Plein in Den Haag startte.
Bij een groeiende partij wil je graag kennismaken met de nieuwgekozen politici en minstens met de provinciale lijsttrekkers, maar dat kan deze avond helemaal niet. De lijsttrekkers zitten in de provinciehuizen en trekken sowieso geen aandacht. We kijken in Bathmen naar een groot scherm met de uitzending van de NPO. Lijsttrekkers Carla Evers (Overijssel) en Ingrid de Sain (Noord-Holland) komen kort aan het woord. Ze trekken in Bathmen nauwelijks de aandacht. Dit is het feestje van de partijtop en de media. De rest is bijzaak.
Is het feest?
Maar is het wel echt feest? We zien de eerste exitpoll uit Noord-Holland waar BBB tegen alle verwachtingen in de grootste partij lijkt te worden. Al snel komt daar de exitpoll uit Overijssel bij, die zo overweldigend is dat de zaal alleen nog maar kan juichen. Meerdere partijmedewerkers, inclusief Van der Plas, kijken vooral gespannen. We hoorden haar in het verleden weleens zeggen dat ze BBB rustig wilde opbouwen. ‘Een paar zeteltjes erbij’, zei ze dan. Het succes is met BBB aan de haal gegaan.
De media kunnen er geen genoeg van krijgen en storten zich massaal op Van der Plas, die een tijdlang helemaal wordt omringd door een enorme berg journalisten. Buiten herhaalt dat tafereel zich, waar Van der Plas het ene na het andere medium een paar minuten te woord staat. Je vraagt je af: wat zou Van der Plas op dit moment te melden hebben? Moet ze zich niet eerst terdege realiseren wat er is gebeurd en welke consequenties dat heeft? Wat is de waarde van wat ze in een eerste opwelling zegt?
We zien Van der Plas in gesprek met RTL-verslaggever Floor Bremer. Dit korte maar erg goede interview laat precies het probleem zien. Het gaat binnen een halve minuut al over de vraag of BBB in de provincies water bij de wijn zal kunnen doen. Van der Plas sorteert – wellicht onbewust – meteen voor op de mogelijkheid dat de partijen er niet uit gaan komen. Dan ligt het FvD-scenario waarbij de grootste partij overal in de oppositie terechtkomt in het verschiet. Een opmerkelijk begin.
Reflecties missen
Een uitslagenavond met muziek van Grease en Mannenkoor Karrespoor leent zich niet voor diepzinnige reflecties. Hard gejuich dat BBB de grootste wordt in de Eerste Kamer, wellicht op een gedeelde plaats met de combinatie PvdA-GroenLinks. Zo verdwijnt het echte nieuws uit beeld: de coalitie heeft samen met de linkse samenwerking een meerderheid en het stikstofbeleid kan dus gewoon verder. Mocht de exitpoll ernaast zitten is Volt er ook nog, wellicht zelfs aangevuld met de PvdD.
Meer donkere wolken in overvloed. In Overijssel is de winst overweldigend met zeventien zetels. Direct appt een oud-FvD’er me dat de kandidatenlijst in deze provincie maar 23 personen telt. Twee ervan staan ook op de Eerste Kamerlijst en de laatste vier zijn volgens de BBB-website lijstduwer. Als we weten dat Statenleden door verhuizing, ziekte, baanwissel of demotivatie nogal eens tussentijds stoppen, komt al op de uitslagenavond het FvD-fenomeen van de uitgeputte kandidatenlijst in beeld, waarbij zetels structureel leeg blijven.
Twee journalisten horen dat dit in meer provincies zou kunnen spelen omdat kandidaten niet echt willen. Dit probleem is slecht te objectiveren, maar de oude FvD-situatie geeft een eerste idee. De top van de kandidatenlijsten is in de regel goed doordacht, maar lagere plaatsen zijn dat minder: een lagere kwaliteit kandidaten met minder kans om verkozen te worden. In Overijssel zitten ze straks allemaal in de Provinciale Staten en elders regelmatig ook. Hopelijk heeft iedereen goed over zijn kandidatuur nagedacht. Niemand weet of dat het geval is.
Een dominant frame
Er bestaat een dominant frame rond BBB: komt er ruzie? Er zijn zoveel partijen op deze flank mislukt dat dat ook hier kan gebeuren. De partijtop bezweert dat BBB goed werk heeft verricht en dat de provinciale teams elkaar al kennen. Dit laatste is een positief verschil ten opzichte van vele voorgangers, net als het feit dat BBB veel werk stopte in training vooraf. Het oogt allemaal heel professioneel. De partij claimt in alle provincies kandidaat-informateurs te hebben.
Zou het? Bij de gemeenteraadsverkiezingen deed BBB vorig jaar niet mee, maar had ze bondgenootschappen met lokale partijen. Dat was volgens BBB ook een heel goed idee en het werd heel professioneel aangepakt. Sommige ‘BBBondgenoten’ zaten al binnen een jaar in de problemen. Het suggereert dat het helemaal niet zo makkelijk is om snel een stabiele partij uit de grond te stampen. Dat weet de BBB-leiding ook wel. Hun impliciete doel was immers om niet zo snel te groeien.
Je kunt uittekenen waar straks de pijn ligt. Van der Plas wil niet meewerken aan gedwongen uitkoop van boeren, maar zoals Christianne van der Wal al meteen zei: als je wilt dat er weer gebouwd kan worden, moet stikstof worden aangepakt, hoe vervelend de mensen dat ook vinden. De vraag die nu voorligt is hoeveel compromissen BBB hierop wil sluiten. De vraag is niet of Van der Plas dat wil, maar hoe de tientallen nieuwbakken Statenleden – met hun vrije mandaat (!) – daarover denken.
Een Kamerlid van een andere partij appt: ik heb medelijden met Caroline.
Beeld: journalisten brengen Caroline van der Plas in beeld. Foto: Chris Aalberts.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.