Bij stikstof zou BBB weleens constructiever kunnen zijn dan D66
Bij de borrel lopen mannen met hapjes. Op een schaal liggen gevulde eieren. Veganistisch is D66 dus nog niet, maar vlees lijkt inmiddels nergens meer te bekennen. Een beetje ongemakkelijk: bij veel hapjes is niet duidelijk wat erin zit. Gefrituurde bloemkoolroosjes misschien? Bij een kaasachtig hapje trekt een D66’er een vies gezicht en vraagt hardop waarom ik het überhaupt opeet. Het antwoord luidt natuurlijk: nu D66 de veehouderij om zeep helpt, zullen we toch iets moeten eten.
Zaterdagmiddag is het oppassen geblazen in de binnenstad van Arnhem, want tientallen D66’ers flyeren voor de Provinciale Statenverkiezingen. Het is de opmaat naar een bijeenkomst in Luxor Live, waar de campagne officieel wordt afgetrapt. Het programma is eenvoudig: we maken kennis met wat kandidaten voor de Eerste Kamer en de lijsttrekkers in de provincies, waarna het geheel wordt afgesloten door een speech van Sigrid Kaag, bier en de ongedefinieerde hapjes.
Uit de impasse geraken
D66 deed het goed bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021, maar staat in de peilingen op flink verlies. Sigrid Kaag suggereert dat ze er toch alle vertrouwen in heeft. Een kandidaat voor de Eerste Kamer heeft daar bij de borrel een heldere verklaring voor. Het gaat om de Provinciale Statenverkiezingen en bij de vorige in 2019 was D66 ook niet echt populair. De kans is dus groot dat D66 in de provincies en de Eerste Kamer maar nauwelijks zetels verliest, al is de laatste twee jaar opvallend veel aanhang weggerend.
D66 heeft een nieuwe campagneleus: Stop stilstand, stem vooruit. Deze lijkt geïnspireerd op de impasse waar Nederland zich in bevindt: door de stikstofcrisis zit het land op slot en zijn vrijwel alle nieuwe woningen vertraagd. Werkelijk niemand heeft enig idee hoe Nederland uit deze impasse kan komen, maar D66 wel: stevig vasthouden aan het huidige beleid. Wat de details daarvan ook mogen worden: de boeren zijn de gebeten hond. We horen bij geen enkele spreker ook maar een spoortje van twijfel over de ingeslagen koers.
Kaag denkt dat de wetenschap het gelijk van D66 laat zien en vertelt dat het misgaat bij een rechtse verkiezingsuitslag. De Gelderse lijsttrekker meldt dat de Veluwe erg onder druk staat. De Haagse wethouder Robert van Asten noemt duingebied Meijendel. De mensen moeten leren dat ook de natuur waar zijzelf van genieten door stikstof onder druk staat, aldus Van Asten, die denkt dat de mensen geen grip hebben op dit soort problemen en dat daarom het wantrouwen in de politiek toeneemt.
Partij der nuance
D66 stond ooit bekend om de nuance, het eindeloze wikken en wegen en het idee dat een probleem meerdere kanten en dus meerdere oplossingen heeft. Die eerdere variant van D66 is overduidelijk dood en begraven. In plaats daarvan staat hier een partij voor stedelijke hoogopgeleiden die met studieboekenwijsheden de rest van de wereld vertelt wat wel en niet kan, dat de wetenschap aan de kant van D66 staat en dat er dus niets anders op zit dan luisteren. Zo nee, dan krijg je hel en verdoemenis.
Vreemd, want er is veel reden voor twijfel. Er is een panel van kandidaten voor de Eerste Kamer. De voorzitter van het Els Borst Netwerk staat kennelijk op de kandidatenlijst en meldt dat ze de uitvoerbaarheid van wetten erg belangrijk vindt. Heel Nederland vraagt zich inmiddels af hoe dit zit bij de stikstofwetgeving, maar daar brandt ze zich niet aan. Een tweede vrouw wil verbinding en noemt terloops stad en platteland, maar diepere inzichten hoe D66 zich gaat herverbinden met radeloze boeren blijven uit.
We horen dat er veel kwetsbare mensen zijn in Nederland, maar er volgt geen referentie aan de diepe ellende die het kabinet onder boerengezinnen heeft aangericht. Campagneleider Hanneke van der Werf begint te ratelen over de goede resultaten die sinds de overwinning van 2021 zijn geboekt. Geen idee of dit betrekking heeft op het uitstel van woningbouwprojecten, het stikstofkaartje van Christianne van der Wal, het verkeerd informeren van de Tweede Kamer, het gebrek aan perspectief voor de agrarische sector of de toenemende politieke onvrede.
Samenwerken na maart
Kaag waarschuwt voor een conservatief blok dat het huidige beleid gaat torpederen. Ze heeft gelijk: het lijkt erop dat PVV en BBB goede resultaten gaan halen, op een afstandje gevolgd door JA21. Ze hebben allemaal geen zin in het stikstofbeleid. Als we bedenken dat het CDA er eigenlijk ook geen zin in heeft en dat de VVD aanhang aan BBB verliest, zou de wereld er volgende maand weleens heel anders uit kunnen zien. We horen dat D66 niet wil samenwerken met extreemrechts. Daarmee bedoelt Kaag de PVV en Forum.
Maar dat wisten we natuurlijk al. De echte vraag is of D66 bereid is met JA21 en BBB aan tafel te zitten. Dat zal in combinatie met andere middenpartijen zowel in de provincies als in de Eerste Kamer ruime meerderheden opleveren. Kaag bekritiseert beide partijen, maar zegt niet dat ze ze categorisch uitsluit. Een veeg teken dat ook bij D66 enige realiteitszin is doorgedrongen: je kunt niet iedereen uitsluiten. Toch zijn dit wel degelijk partijen die het stikstofbeleid stevig willen ombuigen.
Bij de borrel vraag ik wat leden wat ze willen. Het is een steekproef van niks, maar drie mensen zeggen dat JA21 de voorkeur heeft. BBB betwist het stikstofprobleem, JA21 wil alleen andere oplossingen. Omdat BBB de feiten niet erkent, is er geen gesprek mee te voeren, zo is de redenering. Mijn gedachten dwalen af naar drie interviews die ik afgelopen week had met hooggeplaatste BBB-kandidaten, die juist alleszins redelijk waren, stikstofproblemen niet ontkenden en snappen dat ze compromissen moeten sluiten.
Ik houd het er voorlopig op dat BBB in de praktijk constructiever zal zijn dan D66.
Beeld: Sigrid Kaag spreekt D66 toe in Arnhem. Foto: Chris Aalberts.
De interviews die aan het einde van dit stuk worden genoemd komen vanaf deze week online.
Waardeer dit artikel!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.