Hoe gevaarlijk is extreemrechts? Dirk Verhofstadt beantwoordt deze vraag in Dagboek 1933 met een overzicht van de gebeurtenissen uit het jaar dat Hitler aan de macht kwam. In de verhalen van dag tot dag laat hij de pijlsnelle opmars van de nazi’s zien en de ongelofelijke snelheid waarmee vrijheden de nek om werden gedraaid. Of het nou gaat om beperkingen voor Joden, het knevelen van de vrije pers, het invoeren van de Hitlergroet of het opzeggen van internationale verdragen: het komt in dit boek allemaal langs. 

Verhofstadt lardeert dit dagboek met passages waarin hij de nazi’s van toen vergelijkt met extreemrechts nu. De overeenkomsten inspireerden hem om dit boek te schrijven. Zo gebeurt iets wat je elders eigenlijk nooit leest: expliciete vergelijkingen tussen waar de nazi’s in de jaren dertig mee bezig waren en wat rechtsextremisten op dit moment uitkramen. Van de PVV, Forum tot de Vlaamse evenknie Vlaams Belang: er zijn allerlei ongemakkelijke parallellen. 

Verhofstadt zegt in zijn inleiding dat vaak wordt beweerd dat vergelijkingen met het nazisme niet opgaan en dat deze dus niet moeten worden gemaakt. Dat klopt niet en zijn voorbeelden tonen dat ook aan: het salonfähig maken van extreemrechts, pleidooien over omvolking, homohaat, de opmars van verbaal geweld, het dehumaniseren van minderheden, het aanzetten anderen te verklikken, de eindeloze verwijzingen naar het gezonde volksgevoel en ga zo maar door. De parallellen zijn uiterst talrijk. 

Vele parallellen 

Samenwerking met extreemrechts is onwenselijk, aldus Verhofstadt, met wederom een verwijzing naar de geschiedenis. In Duitsland kwam Hitler aan de macht met behulp van gewone rechts-conservatieve politici. Zij dachten hem in bedwang te kunnen houden. Als extreemrechts vandaag aan de macht komt houden ze zich ook niet in: dubieuze partijen hebben in Polen en Hongarije de macht en daar wordt de positie van minderheden ondermijnd, net als de vrije pers en de rechterlijke macht. 

Dit boek brengt een nog indringender les. De vraag is of parallellen tussen het nazisme en rechtsextremisme nu nog wel worden herkend. Dit boek confronteert de lezer ook met zijn eigen kennisleemtes. De mijne: waar kwam die afkeer van Baudet voor moderne kunst nou eigenlijk vandaan? Het is totaal geen aansprekend programmapunt en geen partijlid die er behalve Baudet over sprak. Velen maakten er grapjes over, maar het is echt geen toeval wie nog meer een grondige hekel aan moderne kunst had. 

Als burgers de parallellen tussen toen en nu zijn vergeten, als de media ze niet expliciet maken en als partijen als CDA en VVD deze vergeten omdat dat ze beter uitkomt, is de stelling van Verhofstadt dat het gevaar van extreemrechts groter is dan we denken, verre van overdreven.

Beeld: boek van Dirk Verhofstadt. Foto: Chris Aalberts. 

Waardeer dit artikel!

Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan!
Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.